Umetnica Mira Brtka bavila se slikarstvom, skulpturama, pozorišnom i filmskom režijom (režirala je kratke filmove), pored režije za filmove radila je kostime i pisala scenarije, bila je sekretar režije za film ‘’Sutjeska’’, modnim kreacijama – slovačka narodna nošnja bila je inspiracije za njene radove u ovoj oblasti (kreirala je odevne predmete za žene), sakupila je veliku kolekciju slovačkih narodnih nošnji…
Završila je filmsku režiju na Akademiji za pozorišnu i filmsku umetnost u Beogradu 1955. godine. Od diplomiranja do odlaska u Rim 1959. godine uglavnom je radila u svetu filmske umetnosti (snimala je kratke i dokumentarne filmove).
’’Stolica za razmišljanje’’, skulptura, autorka Mira Brtka nalazi se ispred galerije ’’Mira Brtka’’ u Staroj Pazovi. Galerija je osnovana 2003. godine.
Rad u Rimu
U Rimu je na Akademiji upisala slikarstvo, tokom studiranja bila je saradnik na realizaciji jednog crtanog filma. Slikarstvom je intenzivnije počela da se bavi 1964. godine nakon diplomiranja. Iste godine organizovala je svoju prvu samostalnu izložbu.
Godine 1967. u Rimu je postala član internacionalne umetničke grupe Illumination čiji je osnivač bio umetnik iz Japana, Nobuya Abe. Član je bila do 1971. godine. Sa ovom grupom ostvarila je niz značajnih izložbi u Italiji.
U fokusu njenog stvaralaštva naizmenično su se nalazile različite vrste umetnosti: film, slikarstvo, tapiserija, moda, skulptura… Sa lakoćom je prelazila iz jedne sfere umetnosti u drugu i međusobno ih preplitala. Tako je u Italiji 1968. godine kreirala kostime za jedan film u koje je ukomponovala slovačke tradicionalne motive.
Bele slike
Od 1960. do 1966. godine u Evropi su umetnici često slikali bele slike. Organizovano je niz izložbi ovih slika i Mira Brtka je u to vreme slikala bele slike ali ih nije izlagala.
Tek 43 godine kasnije povezala ih je sa njenom novom serijom slika Bele senke koja je bila različita od onih iz šezdesetih godina i zajedno ih je izložila u Istambulu 2009. godine.
Povratak u Jugoslaviju
U Rimu je živela od 1958. godine do 1970. godine. Vratila se u Jugoslaviju da bude pomoćnik reditelja za snimanje filma ‘’Sutjeska’’. Iako je kasnije više živela u Staroj Pazovi redovno je izlagala u Italiji sa grupom internacionalnih umetnika.
Vez u umetnosti Mire Brtke
Serija radova ‘’Usmerena imaginacija’’ Mire Brtke – rad u tehnici veza ili kombinaciji slikanja temperom i veza. Njena ideja bila je da kombinuje svoje kreacije sa narodnim umetničkim stvaralaštvom. Kako je to radila? Narodnu primenjenu umetnost čiji su radovi služili kao dekorativni u enterijeru ili na osobi obogaćivala je svojim dizajnom i slikarstvom.
Slično povezivanje modernog slikarstva i narodne umetnosti ostvarila je slikarka Nadežda Petrović koja je na slikama prikazivala narodne nošnje i običaje.
Umetnica Mira Brtka je otišla dalje pa je u stvaralaštvu kombinovala slikarske tehnike i ručni vez. Deo radova velikog formata vezla je sama a kasnije je ona crtala i davala uputstva veziljama u Staroj Pazovi da urade vez. Zanimljivo je da im je davala potpunu slobodu u izboru materijala za vez i vezenju.
Fondacije
Fondaciju ‘’Brtka-Kresoja’’ umetnica je osnovala 2011. godine u Novom Sadu sa ciljem da čuva i afirmiše stvaralaštvo umetnika iz porodice Brtka-Kresoja. Godine 1996. u helikopterskoj nesreći tokom snimanja dokumentarnog filma o Velikom ratnom ostrvu poginuli su joj sin Miloš Stefan Kresoja (filmski snimatelj i reditelj dokumentarnih filmova) i suprug Dragan Kresoja (filmski reditelj). Mira je želela da na jednom mestu čuva filmove supruga i sina i deo svojih radova u oblasti filma i slikarstva. Smrću umetnice fondacija je ugašena.
Šest godina nakon smrti umetnice, 2020. godine, u Beogradu osnovana je nova fondacija pod nazivom ‘’Fondacija Mira Brtka’’ radi očuvanja i prezentacije stvaralaštva ove umetnice.
Mira je jednom o svom radu rekla sledeće: ‘’ Život je takav da, ukoliko se prepustite, ako ste otvoreni, put vas povede tamo gde treba. Mene je taj put u životu vodio od jedne do druge stvari, najpre umesto arhitekture u film, posle u crtani film, pa slikarstvo, skulpturu, modu. Ali, za mene je to sve jedna ista stvar. Radim sa entuzijazmom i oduševljenjem kad me nešto ponese.’’
Rim – retrospektivna izložba 2024
Izložba u Nacionalnoj galeriji moderne i savremene umetnosti u Rimu ‘’Budućnost je iza nas’’ je retrospektivna izložba radova umetnice Mire Brtke. Trajala je mesec dana u leto 2024. godine. Povod za veliku izložbu sa 120 radova (slike, skulpture, filmovi, moda) bila je desetogodišnjica od smrti umetnice.
Mira Brtka rođena je 1930. godine u Novim Banovcima kod Stare Pazove. Umrla je u Beogradu 2014. godine.
Fotografije su nastale na izložbi ‘’Nove tendencije’’ održanoj u Beogradu 2023. godine.
Danas je manifestacija ’’Jefimijini dani’’ pravi primer za promociju kulturnog i duhovnog nasleđa kneginje Milice i monahinje Jefimije kao i
’’Pohvala knezu Lazaru’’ je najpoznatiji zlatovez koji je uradila monahinja Jefimija davne 1402. godine.
Ručna izrada tekstila prošla je svoj put od pojedinačne proizvodnje niti i izrade predmeta za upotrebu u porodici do izrade predmeta izvornim tehnikama za prodaju ili iz hobija. Svaki put tekstil je omogućavao ženama da izraze svoje dizajne i da stvore lepe predmete od kojih su neki postajali umetnost. Svaki ručno izrađen predmet je vredan divljenja.
Nekada su žene na selu morale da znaju sve ručne radove jer su same izrađivale tekstilne predmete za svoje domaćinstvo. Žene u gradu više su se bavile ručnim radom iz hobija. I jedne i druge stvarale su predmete zadivljujuće lepote. Danas je bavljenje ručnim radom jedna meditativna aktivnost koja donosi blagodet smirivanja nakon napornog radnog dana.
Rad sa nitima i tekstilom je jedan od najpogodnijih načina čuvanja tradicije jer ona je stvaralaštvo naroda na određenim prostorima. Koliko god da se udubimo u to kako su žene nekada davno stvarale ručne radove uvek će njihova energija i entuzijazam da budu naša inspiracija. Njihovi radovi zaslužuju divljenje.
Predstavljanje ručno rađenih proizvoda javnosti skreće se pažnja, apeluje da se ceni takav rad, da on omogućava opstanak tradicionalnih motiva, podseća na žene koje su u prošlosti stvarale izuizetne predmete…
Bio je praktičan a dodatnim ukrašavanjem pretvoren je u lep odevni predmet koji je kroz vez otkrivao umeštnost devojaka. U prošlosti prema materijalu od koga je sašiven i bogatstvu ukrasnog veza prepoznavao se socijalni status i nacionalna pripadnost vlasnika.
Goblene su devojke i žene najviše vezle u gradskim sredinama, u slobodno vreme. Od 60-ih do 70-ih godina u Jugoslaviji gobleni su bili cenjeni i rado viđeni u svakom domu. Rađeni su za sopstvene potrebe, za poklon ali i pokazivanje veštine vezenja.
Đerđef odnosno ram: Đerđef se sastoji od dva kruga, najčešće je od drveta ili plastike. Na spoljašnjem krugu je šraf sa kojim se podešava veličina odnosno širina. Na mali krug postavi se platno, preko njega postavlja se veći obruč tkanina se provuče, poravna i zategne a zatim se širi obruč pritegne, tada je jako zategnuto platno spremno za rad,
Rođena u Splitu (1909), završila umetničku školu i istoriju umetnosti u Beogradu. Bila je u srodstvu sa Nadeždom Petrović, družile su se i uživale u stvaranju umetnossti, bile su joj posvećene. Udala se za Rodoljuba Čolakovića i preselila u Bijeljinu. U toku Drugog svetskog rata bila je zarobljenik u nekoliko logora.
Uz malo strpljenja i veštine devojke su u prošlosti same šile i ukrašavale jelek. Uglavnom su precrtavale postojeće šeme za vez i na njih su dodavale nešto lično. Takođe, kao inspiraciju uzimale su neke od motiva sa narodnih nošnji i prilagođavale ih svojim idejama. Uvek su se trudile da urade drugačiji vez i motive koji su jelek činili unikatom.