U oktobru 2023 godine biće punih 150 godina od rođenja velike slikarke Nadežde Petrović. Celokupan njen rad i danas može da služi za primer umetnicama i svim ženama. Njena energičnost i maksimalno ulaganje sebe u svakom polju delovanja učinila je velikom ženom – heroinom svog doba.
Svestranost, energičnost i upornost
Bavila se: slikanjem kao primarnom delatnošću, fotografijom – umetničkom i dokumentarnom, pisanjem likovnih kritika i prikaza izložbi u novinama, organizovanjem i realizacijom Prve umetničke kolonije na Balkanu, pedagoškim radom, organizovanjem likovnih izložbi…
Bila je jedan od osnivača i prvi sekretar humanitarne organizacije Kolo srpskih sestara kroz koju se zalagala za oslobađanje porobljenih Srba od Turaka u Makedoniji, Srba u Vojvodini i kasnije u Bosni i Hercegovini nakon njene aneksije od strane Austrougarske. U Makedoniju je lično nosila prikupljenu humanitarnu pomoć.
Njenu ličnost krasila je velika ljubav prema otadžbini i svu svoju snagu kao dobrovoljna bolničarka uložila je u negovanje ranjenika tokom tri rata (dva balkanska i u Prvom svetskom ratu).
Velika slikarka Nadežda Petrović odlazila je u sela i varoši u Srbiji i na terenu slikala motive koji bi joj se dopali. Najviše je uradila portreta običnih ljudi: Devojče iz Sićeva, Porečani, Prizrenka (Ciganka), Ciganka sa belom maramom, Dve seljanke sa obramicom, Domaćin (Seljak), Žena sa detetom…
Slikala je običaje i način života na selu, posebno žene – kako rade u polju, nose vodu sa obramicama, odmaraju se nakon teškog rada… Prikazivala je ljude onakvim kakvi oni jesu u stvarnosti bez dodatnog ulepšavanja. Dokumentovala je život u selima tadašnje Srbije koja je imala oko četiri miliona stanovnika.
150 godina od rođenja – Izložba u Narodnom muzeju u Beogradu
102 dela Nadežde Petrović na jednom mestu
Neka od njih prvi put vidim kao što su: Ostrvo ljubavi, More, Jezero u Bulonjskoj šumi, Žetva, Valjevska bolnica, Prizren, Vezirov most, Portret žene u zelenom, Stablo u šumi, Pogreb u Sićevu…
Pored njih niže se nekoliko desetina već viđenih i poznatih slika. Svaka za sebe ili u grupama šalju posebnu poruku. Najviše je radila portrete i pejzaže. Portreti iskazuju svaku osobu na poseban način i to sve do Autoportreta na kome je autorka i sebe prikazala na specifičan način.
Pejzaži su vatreni, izražajni, bogati plamtećim bojama koje izazivaju veliku dinamiku. Pozivaju na pokret, na odlazak u prirodu radi ličnog doživljaja njene lepote.
Nekoliko aktova su samo dokaz da je slikarka tokom studija ispratila sve obavezne teme. Nije se njima kasnije nešto posebno bavila.
Izloženo je i nekoliko skica koje bi verovatno postale slike da su sve okolnosti bile drugačije. Deo skica je vezan za Kosovski ciklus koji je Nadežda Petrović nameravala da radi.
Poseban deo su slike koje su nastale tokom ratova u kojima je slikarka učestvovala kao dobrovoljna bolničarka. Najviše se ističu: Vezirov most, Valjevska bolnica i Crveni božuri (Gračanica).
Deo slika predstavljenih na izložbi nastale su tokom njenog studijskog putovanja i boravka u Parizu 1910. godine na kojima dominira zelena boja.
Slike i fotografije članova porodice su posebno, nežne, drugačije, prisnije, svetlijih tonova…
Na izložbi je prikazano desetak fotografija koje je snimila Nadežda Petrović. Najviše je uradila fotografija članova njene porodice koje su bile namenjene za privatnu upotrebu.
Izdvajaju se fotografije iz 1907. godine na kojima su njene sestre Anđa i Jela pod jabukom. Pretpostavlja se da je slikarka radila ove fotografije inspirisana divnom slikom iz 1883. ’’Pod jabukom’’ koju je naslikao Đorđe Krstić, njen učitelj slikanja.
U sferi fotografije Nadežda Petrović je dala svoj najveći doprinos snimanjem određenih scena i predela tokom Balkanskog rata 1913. godine. Specifičnost njenih ratnih fotografija je u tome što su one istovremeno dokumentarne i umetničke. Kao i na njenim slikama jasno je izražen subjektivni doživljaj autorke.
Hronološki prikaz
Izuzetno lepo prikazana je hronologija događaja u njenom životu, od rođenja u Čačku do smrti u Valjevu. Posebno mi se dopada što su dati i važni podaci za određenu godinu a koji nisu vezani za Nadeždu Petrović već za opšte uslove života u to vreme.
Jedan takav podatak za 1882. godinu je: ’’Zakonom o osnovnim školama uvedeno je obavezno osnovno školovanje za svu mušku i žensku decu.’’
Za 1900. godinu navedena je zanimljivost: ’’Diplomirala je Jelisaveta Načić prva žena arhitekta u Srbiji.’’
Ili za istu godinu: ’’Beograd ima 69.780 stanovnika, a u Srbiji je 92,64% nepismenih žena’’.
Izložba će trajati do 15. aprila 2023. godine.
