Pančevo je mesto u kome se više od 200 godina proizvodila svila (1733 – 1967). Mene posebno zanima kao grad svile jer je u njemu počela sa radom prva svilara – prvo odmotavanje kokona a kasnije tkanje i proizvodnja svile. Koliko je ovo mesto bilo značajno, važno za proizvodnju svile govori podatak da je Pančevo između dva svetska rata bilo centar svilarstva.
Stara svilara – niti prošlosti
Svilara velikih proizvodnih kapaciteta, na levoj obali Tamiša, otvorena je davne 1900. godine. Bila je to moderna fabrika za proizvodnju svile izgrađena po uzoru na svilare u Francuskoj i Velikoj Britaniji. Proizvodnja je bila velika po tadašnjim merilima. Svila proizvedena u Pančevu prodavala se uglavnom u Lionu i Beču.
Reka Tamiš, Pančevo
Varoš na dve reke imala je dobre predispozicije da u njoj bude izgrađena ovakva, moderna svilara jer za proizvodnju svile potrebno je mnogo vode i dobra infrastruktura za transport proizvoda.
Nakon Drugog svetskog rata interes stanovništva za gajenje svilene bube opao je, počela je proizvodnja sintetičkih materijala i svilara je prestala sa radom. Od 1967. godine svilara ne proizvodi svilu jer je tada pretvorena u fabriku za gumu i plastiku.
Još nekoliko puta u objektima svilare menjala se vrsta proizvodnje da bi nakon nekoliko neuspelih privatizacija bila prepuštena propadanju. Od pre nekoliko godina privatizovana je i, na sreću, danas je u fazi obnavljanja i uskoro će biti vidljiva sva njena lepota.
Glavna zgrada svilare na Tamišu i ručno oslikana svilena ešarpa
Stigla sam u vreme kada se svilara obnavlja i to me raduje. Već su zamenjeni krovovi na svim objektima kao i cigle na većem delu objekata. Pola prozora je već zamenjeno i nagoveštavaju novu lepotu koju će zgrada imati. Takođe ograda oko svilare zida se od cigli u braon-žutoj boji da upotpuni ceo kompleks.
Zanimljivost: Prilikom gradnje svilare prvi put na ovim prostorima upotrebljena je čelična konstrukcija za izgradnju krova. Koliko je to bilo inovativno govori i podatak da je u istoj godini kada je građena svilara i Gustav Ajfel pripremao da predstavi svoj toranj od čelične konstrukcije na sajmu u Parizu.
Istorijske činjenice:
- 1733. godine počela je proizvodnja svile u Pančevu. Tada su se kokoni iz kojih se odmotavaju svilene niti prerađivani u domaćinstvima.
- 1769. godine počela je industrijska proizvodnja svile.
- 1889. godine izgrađena je prva svilara na putu za Bavanište. Ubrzo su njeni kapaciteti za proizvodnju svile prevaziđeni što je uslovilo gradnju nove svilare na Tamišu.
- 1967. godine svilara prestaje sa radom.
Svilara na Tamišu, pogled sa druge strane
Odavno se svila više ne proizvodi u Pančevu kao ni u Srbiji ali istorijske činjenice vredi obnoviti kao što se sada i svilara obnavlja. Svilara predstavlja industrijsko kulturno nasleđe što znači da ima vrednost za istoriju grada i turizam. Kompleks svilare proglašen je za spomenik kulture 2013. godine.
Sada je svilara pravo gradilište ali već se nagoveštava nova lepota glavnog objekta ali i celog kompleksa kada budu obnovljeni. To je i poziv da dođem i sledeći put kada objekat bude potpuno obnovljen.
