Norveška kuća

Bijenale minijatura je razlog što dolazim u ovaj prelepi grad. Dopada mi se jer je ušuškan u Šumadiji i odiše posebnom energijom. Velika međunarodna manifestacija posvećena umetnosti minijature omogućila je da se Gornji Milanovac nađe na listama važnih događaja.

Prva tačka koju preporučujem da vidite, obiđete kada stignete u ovaj grad jeste zgrada u centru grada u kojoj je smešten Kulturni centar, Moderna galerija i biblioteka. Zgrada je sama za sebe istorijska priča. Sagrađena je na početku izgradnje naselja na novim mestu. Zvala se zgrada načelništva i kroz istoriju menjala je namenu i prisilno služila posebnim potrebama u teškim vremenima.

Danas ima najlepšu namenu – služi umetnosti. U njemu se održava izložba Međunarodno bijenale minijatura. Pre nekoliko godina je obnovljena i sada blista novim sjajem. Nalazi se na odličnom mestu sa prostranim trgom oko sebe i sa božanstvenim pogledom na okolinu.

Bista Aleksandra Karađorđevića i ukaz kojim se naselje Brusnica izmešta na novu lokaciju – dasnašnji Gornji Milanovac

Ispred zgrade je zapisana istorija od osnivanja grada. Bista Aleksandra Karađorđevića osnivača grada. Na neki način on je onivač modernog Milanovca. Naime, varošica Brusnica, koja se nalazila 3km od sadašnjeg centra grada, bila je smeštena na uskom prostoru u dolini bez mogućnosti širenja i razvoja.

Aleksandar Karađorđević je 1853. godine ukazom odlučio (uz slaganje meštana Brusnice) da se naselje izmesti na bolju lokaciju. Tada je projektovano naselje sa prostranim trgom, širokim ulicama i jasnim planom gde će biti državne zgrade a gde privatne. Tako je Gornji Milanovac među prvim gradovima u Srbiji koji je imao urbanistički plan i planski je građen. Tada je novo naselje nazvano Despotovica po reci koja kroz njega protiče.

Bista Miloša Obrenovića i ukaz kojim se naselju dodeljuje ime koje i danas nosi -Gornji Milanovac

Druga bista ispred kulturnog centra posvećena je Milošu Obrenoviću koji je dodelio gradu novo ime. Šest godina nakon formiranja naselja Despotovica i početka izgradnje grada na novom mestu na vlast dolazi Miloš Obrenović. On menja ime grada u Gornji Milanovac u spomen na svog brata Milana Obrenovića koji je rođen u Brusnici.

Miloš Obrenović nastavlja izgradnju naselja, gradi crkvu Svete Trojice u centru naselja. Počeo je sa izgradnjom 1860. godine ali umire a crkvu završava 1862. njegov sin Mihailo. Crkva je izgrađena od kamena neobične strukture i danas nakon toliko godina boja kamena izgleda prelepo.

Bista Živojina Mišića ispred zgrade Kulturnog centra u Gornjem Milanovcu

Treća bista posvećena je vojvodi Živojinu Mišiću. Naime zgada je poslužila kao komandni štab u vreme Prvog svetskog rata. Iz nje je vojvoda Mišić komandovao Kolubarskom bitkom.

Sa trga odmah preko puta ulice silazim u gradski park. Zelenilo u samom centru grada obavilo je istorijske građevine kao da ih štiti od nepogoda. Česma od belog mermera dominira gornjim delom parka.

Kraljica Draga Obrenović, spomenik u parku u Gornjem Milanovcu

Na samom ulazu u park kada se dolazi iz pravca autobuske stanice nalazi se spomenik kraljici Dagoj (Mašin) Obrenović u prirodnoj veličini. Beli mermer, na neki način, simbolizuje povratak na mesto rođenja jer tačno na mestu gde se nalazi spomenik bila je kuća u kojoj je rođena.

Kraljica Draga Obrenović

Rođena je u Gornjem Milanovcu 11. septembra 1866. godine. Sa samo devet godina roditelji su je poslali u Beograd na školovanje. Završila je Višu žensku školu i naučila nekoliko jezika. Kao mlada počela je da piše romane i pripovetke i da prevodi knjige. Prevode je objavljivala u časopisima. Otac je udao za inženjera Svetozara Mašina koji je nakon tri godine umro te je ostala udovica. Kao udovica nastavlja da prevodi i sarađuje sa časopisima. U jednom momentu velike materijalne krize u porodici iskoristila je veze svoga oca i postala dvorska dama kraljice Natalije. Kod nje upoznaje njenog sina, budućeg kralja, i nakon nekoliko godina, 1900. udala se za Aleksandra Obrenovića. Tokom kratke vladavine finansirala nekoliko kulturnih projekata i podržavala umetnike. U ’’Majskom prevratu’’ 1903. ubijena je zajedno sa kraljem.

Norveška kuća

Obavezno treba posetiti Norvešku kuću neobičnu građevinu koja dominira na uzvišici odmah pored ibarske magistrale pri samom ulasku u grad. Kuća ima više namena muzej sa eksponatima iz Norveške, klub, koncertna dvorana i restoran. Iza kuće je šumarak i to zelenilo dodaje poseban utisak ovoj neobičnoj građevini. Kuća je 90% od drveta pa se posebno uklapa u pozadinu sa šumom. Vikinzi, prva je asocijacija kada sam ugledala ovu građevinu i zapitala se koja se priča krije iza nje.
Razlog za izgradnju ove zgrade je tužan. Na neki način ona je spomenik koji lebdi tu da se ne zaborave žrtve II svetskog rata ali i novo prijateljstvo koje se izrodilo iz tih teških vremena.

Nemci su u II sv ratu iz tadašnje Jugoslavije u Norvešku odveli oko 4000 zarobljenika. Većina je bila iz Srbije a njih 40 iz Gornjeg Milanovca. Manje od pola ih se spaslo i to zahvaljujući pomoći norveškog naroda. Iako su i sami bili pod okupacijom nemaca pomagali su jugoslovenske zarobljenike. Šezdesetih godina u Nišu je osnovano Društvo jugoslovensko-norveškog prijateljstva (kasnije preimenovano u srpsko-norveško prijateljstvo). Ovo društvo iniciralo je izgradnju kuće.

Arhitekta, Aleksandar Đokić, projektovao je kuću iz dva dela, pola pramac vikinškog broda a pola gradska kuća iz Srbije. Neobičan spoj ali privlači pažnju i priča se obnavlja.

Gornji Milanovac

Svakako treba posetiti Muzej Rudničko-takovskog kraja koji čuva sve što je vezano za istoriju i razvoj ovog kraja.

Okolina Gornjeg Milanovca je impresivna. Priroda, planine koje ga okružuju… Rudnik je priča za sebe. Uopšte to je jedan veliki prostor koji je vredan da izdvojimo vreme za razgledanje.

Na kraju niti. Rudnik – fabrika kvalitetne odeće opstala je do 90-ih godina. Proizvodila je lepe elegantne ženske košulje…. a sa krizom 90-ih ugasila je proizvodnju. Ono što je od nje ostalo prodato je pre nekoliko godina. Tekstil se više ne proizvodi u ovoj fabrici, niti koje su tu bile, nestale su.