Sremski Karlovci su kao muzej – riznica priča koje povezuju prošlost i sadašnjost. Gradić na desnoj obali Dunava, 12 km od Novog Sada, prepun je istorije i kulture. Stare zgrade prelepe arhitekture daju šarm gradu okruženom vinogradima. Kroz Sremske Karlovce lakim korakom šetam i upijam njegovu lepotu.
Nastanak Sremskih Karlovaca
Rimljani su u današnjem mestu Sremskih Karlovaca podigli malo utvrđenje. Možda ovo nije važno ali na temeljima tog utvrđenja izgrađena je tvrđava Karom koja je bila tvrđava u Mađarskoj kraljevini a Turci su je osvojili 1521. godine. Od tada Sremskim Karlovcima 170 godina vladali su Turci.
Na mestu gde je potpisan Karlovački mir 1699. godine između Austrije sa saveznicima i Turske podignuta je kapela, poznata kao Kapela mira. Na ovim pregovorima je prvi put u diplomatiji korišćen okrugli sto.
Značajne godine za razvoj Sremskih Karlovaca su:
- 1726 – otvara se prva škola;
- 1739 – doseljava se 51 nemačka porodica sa ciljem bržeg razvoja mesta;
- 1770 – podignuta bolnica;
- 1787 – mesto je oslobođeno od plaćanja poreza zato se doseljavaju bogatiji ljudi;
- 1792 – osnovana Karlovačka gimnazija;
- 1848 – Majska skupština;
- 1894 – završena je zgrada Patrijaršijski dvor…
Majska skupština
Majska skupština iz 1848. godine – srpski predstavnici iz Ugarske uputili su zahtev Beču da Srbi dobiju autonomiju. Srbi su želeli teritorijalnu, versku i kulturnu autonomiju u okviru Austro-Ugarske. Na skupštini proglasili su Srpsku Vojvodinu (Srem, Banat, Bačka i Baranja) i patrijaršiju. Patrijarh je postao Josif Rajačić a za prvog vojvodu proglašen je pukovnik Stevan Šupljikac.
Od autonomije nije bilo ništa jer se sve pretvorilo u revoluciju i rat. U avgustu 1849. godine poraženi su mađarski revolucionari, Srpsko vojvodstvo i tamiški Banat dobili su ograničenu autonomiju koja je trajala 11 godina. Nakon toga Srpske teritorije ponovo su pripojene Ugarskoj.
Sremski Karlovci su deo Kraljevine SHS od 1918. godine. Za vreme Drugog svetskog rata mesto je bilo u sastavu NDH i nosilo ime Hrvatski Karlovci. Oslobođeno je 23. oktobra 1944. godine.
Zavičajna zbirka Sremski Karlovci – Muzej grada Novog Sada
Gradski muzej u Sremskim Karlovcima je kao stara knjiga koja list po list otkriva najznačajnije događaje i stvaralaštvo u ovom mestu. Istorija, kultura, umetnost, tradicija… Nalazi se u palati Ilion koju je, 1848. godine za stanovanje, sagradio Patrijarh Josif Rajačić.
Zbirke u muzeju su: arheologija, istorija, umetnost i etnologija (singer mašina za šivenje, narodna nošnja i vezeni peškir, prekrivači za krevet, ćilimi – to je vezano za tekstil ostalo su predmeti iz svakodnevnog života i rada i obrade vinograda jer su Sremski Karlovci poznati kao vinogradarski kraj).
Na prvom spratu u Muzeju nalazi se 16 slika Milića od Mačve koji je jedan od najkontraverznijih slikara.
Galerija Kulturnog centra ‘’Karlovačka umetnička radionica’’
Galerija postoji 31 godinu i predstavlja važan prostor u kome se kroz kulturne aktivnosti čuva tradicija Sremskih Karlovaca. Aktivnosti su: organizovanje izložbi, izdavačka delatnost sa više od 200 naslova, objavljivanje časopisa za kulturu, nauku i umetnost ‘’Krovovi’’ već tri decenije, štampanje razglednica sremskih Karlovaca…
U Galeriji je u toku (do 19. juna) izložba ‘’Iz ženskog ugla’’ o znamenitim ženama u okviru programa ‘’Novi Sad – Evropska prestonica kulture 2022’’ programski luk ‘’Heroine’’. Na izložbi je predstavljeno dvanaest značajnih žena koje su delovale u oblasti kulture i postigle velike uspehe: Anica Savić Rebac, Nadežda Petrović, Milka Marković, Danica Jovanović, Mara Bogdanović Rosandić, Ila Kofler, Sultana Cijuk, sestre Ninković (Milica i Anka), Zdenka Živković, Ankica Oprešnik, Zuska Medveđova i Draga Spasić.
Karlovačka gimnazija
Karlovačka gimnazija, upadljiva zgrada koja jarkom bojom privlači turiste da je pogledaju izbliza, detaljnije. ’’Po zamisli arhitekte mešavinom žute i crvene boje na fasadi, dočarano je srednjovekovno crkveno graditeljstvo’’, piše na informativnoj tabli.
Najstarija je gimnazija u Srbiji, osnovana 1792. godine. U njoj se nalazi najstarija školska biblioteka sa oko 18.000 knjiga. Danas je filološka gimnazija.
Karlovačka gimnazija
Mnogo poznatih i uspešnih ljudi u raznim profesijama završilo je ovu gimnaziju. Najpoznatiji đak je Branko Radičević čija se bista nalazi u dvorištu škole. Tu odmah pored je i stablo tise koje je staro više od 100 godina.
Ovaj grad bio je važan za pesnika Branka Radičevića koji je izrazio želju da bude sahranjen u njegovoj blizini, Stražilovu na Fruškoj gori. Tu su, 30 godina nakon smrti, sahranjeni posmrtni ostaci velikog pesnika. Spomenik je napravljen u stilu piramide.
Pesma Branka Radičevića ‘’Dački rastanak’’, deo
…………………
Oj, Karlovci, mesto moje drago!
K’o detence došao sam amo;
Igra beše jedino mi blago;
Slatko zvah ja med i smokvu samo.
Dete malo – goluždravo tiče –
Dođe tiče, pa se tu naviče;
……………………..
Česma Četiri lava
Česma četiri lava, Sremski Karlovci
Česma Četiri lava izgrađena je 1799. godine u čast otvaranja prvog karlovačkog vodovoda. Izgrađena je od crvenog mermera koji se vadio kod grada Pečuj u Mađarskoj. Svojom bojom uklopila se u sve ostale jake boje koje se nalaze na fasadame zgrada u njenoj okolini.
Četiri glave lava sa lulama dovode vodu do žednih posetilaca. Legenda kaže ko se jednom napije vode sa ove česme ponovo će doći u Karlovce.
Duhovni centar
Od 1713. godine Sremski Karlovci su sedište eparhije i mitropolita a 1894. godine završena je zgrada Patrijaršijski dvor.
Pravoslavna bogoslovija je osnovana 100 godina ranije od Patrijaršijskog dvora 1794. godine. Mitropolit Stevan Stratimirović je osnivač.
31.12.1918. godine u Sremskim Karlovcima održana je prva konferencija pravoslavnih episkopa i proglašeno ujedinjenje crkava i uspostavljena Srpska patrijaršija.
Četiri crkve nalaze se u Sremskim Karlovcima: Saborna crkva posvećena je Svetom Nikoli (u njoj je sahranjen patrijarh Josif Rajačić, tu i danas počiva, 19 godina bio je patrijarh), Gornja crkva posvećena Vavednju Bogorodice, Donja crkva posvećena svetim apostolima Petru i Pavlu i Rimokatolička crkva Svetog Trojstva.
Proizvodnja vina u Sremskim Karlovcima
Prvu vinovu lozu u Sremskim Karlovcima zasadio je rimski car Prob (Markus Aurelius Probus) vladar koji je ostao upamćen po masovnoj sadnji vinove loze. Car Prob rođen je u Sirmijumu 232. godine. Oko 280. godine zasadio je prve čokote vinove loze na Fruškoj gori. Mirne periode između ratnih pohoda car je organizovao radove na isušivanje zemljišta prokopavanjem kanala i odvođenjem viška vode u veće vodotoke, sadnju i obradu vinograda… Legenda kaže da je car Prob umro u vinogradu gde su ga ubili njegovo vojnici (koji nisu želeli da obrađuju vinograde).
Vino Bermet je najpoznatije vino iz Sremskih Karlovaca. Po tajnoj recepturi proizvodi se vekovima. Vino je aromatično jer se u njega stavlja lekovito bilje, sušeno voće i začini. Najbolje ga je probati.
Najznačajnija manifestacija vezana za vino je Grožđebel – Karlovačka berba grožđa koja se održava u septembru.
Poezija Branka Radičevića u restoranu ’’Kruna’’
Restoran ’’Kruna’’, konobar me potpuno iznenadio kada je po naručivanju ručka doneo kao ’’predjelo’’ poeziju Branka Radičevića. Taj papir podloga sa odštampanih pet – šest pesama obogatio mi je vreme dok sam čekala da ručak bude serviran. Bila sam oduševljena takvim postupkom da se poezija njihovog slavnog pesnika servira uz ručak gostima koji su došli da upoznaju ovo istorijom prebogato mesto.
Uživala sam u ponovnom čitanju pesama ovde u gradiću koji je Branko voleo. Za mene ovo je pravi način povezivanja turizma sa lokalnom umetnošću, kulturom i umetnicima.