Tvrđava – grad na Dunavu
Grad-tvrđava bila je ideja prvog tvorca, graditelja Smederevske tvrđave Đurđa Brankovića. Sagradio je 1430. godine. Zbog gubitka Beograda kao prestonice došao je u Smederevo i na obalama Dunava i Jezave sagradio malu tvrđavu.
Mali grad-tvrđavu smestio je na ušću ove dve reke a treću stranu tvrđave obezbedio je tako što je prokopao kanal između Dunava i Jezave. Verovatno je odabrao ovaj položaj da bi bio blizu Beograda, da bi ga u nekom trenutku mogao vratiti pod svoju vlast ali istovremeno daleko od Turaka koliko je to bilo moguće.
Brzo je sagradio tvrđavu Mali grad jer je morao. Zidao je na ostacima rimske tvrđave, rimski grad Mons Aureus nalazio se na mestu Smedereva u 3. i 4. veku. Mnogo materijala je ugrađeno u malu tvrđavu, zidovi su debeli u proseku oko tri a pojedini i do četiri metara.
Smederevska tvrdjava – Mali grad
Nekoliko hiljada radnika je radilo na izgradnji tvrđave, postojala je obaveza sposobnih muškaraca da rade na tvrđavi, bilo je mnogo nesreća tokom gradnje a Irina Branković gospodarica grada terala je ljude da mukotrpno rade i zato su je prozvali ’’prokleta Jerina’’. Sigurno je to bio izuzetno težak posao pogotovu što je urađen za kratko vreme.
Tvrđava Mali grad završena je za dve godine i bila je vodeni grad. Dunav i Jezava predstavljali su dva kraka trougla a prokopani kanal koji je spojio dve reke tik ispod zidina tvrđave zatvarao je trougao i tako činio tvrđavu grad bezbednijom, neosvojivom.
Veliki grad građen je odmah po završetku malog sa idejom da se u njega smeste svi koji su opsluživali dvor ali i lokalno stanovništvo. Ta ideja nikada nije zaživela i cela tvrđava sa ukupno 25 kula i 1.500 metara dužine zidova bila je odbrambeni objekat.
Ukupna površina tvrđave je 22 hektra koje opasuju visoki kameni zidovi sa 25 kula. Da je tvrđava na nekom uzvišenju izgledala bi grandioznije ovako na ravnom zemljištu kao da je manja nego što jeste. Sa jedne strane je Dunav, sa druge reka Jezava i bedemi prema gradu zatvaraju trougao.
Sagraditi zidine na ovolikom prostoru u vreme kada se svaki kamen ručno nosio, obrađivao i podizao na zid izgleda skoro nemoguće. Ipak, Smederevska tvrđava je najveća tvrđava u Evropi sagrađena u ravnici.
Debeli kameni zidovi predstavljaju vekove kojima odolevaju. Znače istoriju. Znače moć države koja ih je sagradila.
Smederevo – prestonica Srbije 50 godina
Ušće reke Jezave u Dunav je pored Malog grada, trouglastog vrha Smederevske tvrđave. Specifičnost je da je u Malom gradu bio smešten dvor Đurđa Brankovića i da je u njemu stvarao veliki broj umetnika, pisane su knjige i komponovana muzika.
Smederevo je poslednja prestonica Srbije u srednjem veku, poslednje utvrđenje Nemanjića koje je palo i tu se završila njihova vladavina.
Oko 50 godina tvrđava je bila grad prestonica Srbije njenim padom pala je i Srpska despotovina. Usledio je dug period turske vlasti.
Kratko, samo dve godine, Smederevo je ponovo bio prestonica kada je u Prvom srpskom ustanku (1804) Karađorđe od turaka preuzeo ključeve grada.
Mali grad je sagrađen za borbu i odbranu od hladnog oružja iako je vatreno već bilo u upotrebi. Šest kula u malom gradu koji je prvi sagrađen činile su dobru bezbednost. Ukupno 25 četvrtastih kula ima u celoj tvrđavi, 6 u malom i 19 u velikom gradu.
Tvrđava je sa pojavom topova i vatrenog oružja stradala iz borbe u borbu. Obnavljana je i opstajala. Najviše je stradala kao i samo naselje početkom Drugog svetskog rata kada je eksplodiralo skladište municije koje su Nemci smestili u tvrđavu.
Smederevska tvrđava je objekat kulturnog turizma i mesto na kome su davno stvarali umetnici. Danas izgleda dobro i služi u rekreativne i turističke svrhe, za održavanje raznih kulturnih manifestacija: viteške borbe, teatar u tvrđavi…
Koliko komada kamena, koliko cigli ugrađeno je u njene kule i zidine? Očuvana je do danas da podseća na istorijske događaje, da svedoči o Smederevu kao prestonici Srbije, da tvrđava na obalama Dunava i Jezave podseća na vekove koji su prošli.
Zašto posetiti tvrđavu u Smederevu?
Zašto obići bilo koju tvrđavu kada znamo da je to mesto, poprište velikih borbi i stradanja?
Na tvrđavi u Smederevu ispisan je najvažniji deo istorije tog kraja. Bez obzira na sve žrtve koje su se desile tokom gradnje ‘’moj duboki naklon’’ svima koji su zidali tvrđavu u vremenu kada je postojao samo fizički rad i snaga ljudi. Tim ‘’malim ljudima’’ koji su svojim rukama doneli i ugradili kamen po kamen ova tvrđava je spomenik.
Konkretno na terenu, na mestu gde se odigravala istorija najlakše se uči, potrebno je starijima da se podsećaju istorijskih događaja a mladima da se upoznaju sa njom jer istorija se ponavlja.
Pogled na Dunav sa Smederevske tvrdjave
Pokušavam da zamislim te ljude koji su branili tvrđavu, one koji su kasnije podizali ustanak svi svesni da će im život biti kratak, da brzo mogu poginuti kao što mnogi i jesu. Verovatno nisu imali drugu mogućnost. Jednostavno rat je u to vreme bio pokretač svih naroda i njihovog razvoja.
Osvajanjem tuđe teritorije preuzimani su rudnici srebra i kovanje novca kojim se mogla kupiti i teritorija, i gradovi i ljudi – sve. Danas tvrđava donosi glavni prihod gradu od turizma jer je objekat zbog koga turisti dolaze u grad.
Kada sam se popnela na zidine Smederevske tvrđave Dunav se rasprostro u nedogled. Pogled na veliku i moćnu reku izgleda kao i pre 600 godina. Jedna tačka napravljena ljudskom rukom daje isti pogled vekovima.