Category:

Putopis

Manastir Ravanica – Vrdnik: dragulj u podnožju Fruške gore

by Draganka Mijic June 25, 2024

written by Draganka Mijic

Manastir Ravanica – Vrdnik jedan je od 16 starih pravoslavnih sačuvanih manastira koji se nalaze na Fruškoj gori, njegova specifičnost je što je smešten u naseljenom mestu.

Sunčanog junskog dana kada se miris lipe osećao svuda u planini posetila sam manastir sa dva imena Ravanicu odnosno Vrdnik. Ulazak u manastirsku portu i pogled na ogoljene cigle kao prvi deo iznad temelja crkve probudio je priču o nastanku manastira.

Manastir Ravanica – Vrdnik je osnovan početkom 16. veka a već krajem istog veka spaljen je od strane Turaka. Stara crkva manastira Vrdnik pominje se 1589. godine u Turskim dokumentima i to je prvi pouzdan podatak o njegovom postojanju.

Kako je dobio naziv Ravanica?

Zovu ga i Sremska Ravanica jer su ga u Sremu obnovili monasi iz manastira Ravanica (kod Ćuprije) koji su tokom Velike seobe izbegli u Mađarsku sa moštima kneza Lazara. Nakon sedam godina boravka u Sent-Andreji 1697. godine došli su u Vrdnik i obnovili zapusteli manastir. U malu crkvu smestili su mošti kneza Lazara. Od tada se manastir naziva i Ravanica.

U to vreme (17. vek) narod je ima veliko poštovanje prema knezu Lazaru zato su mnogi dolazili u Vrdnik samo da se poklone njegovim moštima. Vremenom se broj hodočasnika povećavao i mala crkva više nije mogla da primi sve ljude koji su dolazili na poklonjenje. Zato su monasi odlučili da 1801. godine započnu gradnju nove crkve.

Gradnja je trajala deset godina a na Vidovdan 1811. godine monasi su preneli mošti kneza Lazara u novu crkvu. Nakon toga stara crkva je srušena (na njenom mestu nalazi se samo krst). Dvadesetak godina kasnije uz crkvu je sazidan zvonik (1832) dok su konaci zidani i prepravljani tokom 18. i početkom 19. veka. To je crkva koja se danas može videti s tim da je obnavljana više puta.

U manastiru se svake godine 28. juna održava Vidovdanski sabor u čast sećanja na Kosovski boj i kneza Lazara.

Plaštanica – Pohvala knezu Lazaru

U manastirskoj riznici čuvali su se predmeti koji su pripadali knezu Lazaru. Jedan od predmeta koji su doneseni zajedno sa moštima bila je Plaštanica – Pohvala knezu Lazaru koju je zlatnom žicom na svili izvezla monahinja Jefimija 1401. godine u manastiru Ljubostinja kao pokrov za ćivot kneza Lazara. Pokrov se danas čuva u Muzeju Srpske pravoslavne crkve u Beogradu.

Mošti kneza Lazara u Vrdniku ostale su do 1942. godine (ukupno 244 godine) kada su prenete u Beograd u Sabronu crkvu a zatim 1990. godine vraćene u manastir Ravanicu kod Ćuprije, njegovu zadužbinu.

Spomenik Milici Stojadinović Srpkinji

Od ulaza u portu na desnoj strani nalazi se spomenik podignut pesnikinji Milici Stojadinović Srpkinji sa bistom na vrhu. Pesnikinja je u narodu ostala upamćena kao ‘’vrdnička vila’’. Bila je prva žena u Srbiji koja se posvetila samo pisanju poezije.

Spomenik je podignut 1912. godine od strane Odbora srpskih devojaka iz Iriga. Danas je pod zaštitom države.

U postolju od kamena uklesana je lira i natpis ‘’Milici Srpkinji – Srpkinje 1912’’, a na vrhu postolja je bista koju je uradio vajar Jovan Pešić koji je takođe rođen u Bukovcu kao i Milica.

Manastir danas

Danas pored crkve postoje tri krila konaka poređani oko crkve kao potkovica dok je od ulaza visoki zid sa kapijom. Porta je lepo uređena sa česmom, mnoštvom zelenila i cveća.

Unutrašnjost crkve je prostrana, plava boja pojavljuje se ponegde na svodu, ostatak od oslikanog dela kada je crkva bila oslikana.

U crkvi su dva kovčega, jedan u kome su bile mošti kneza Lazara sa delom moštiju koji je izložen u staklenom prozoru..

Drugi, manji, na njemu je natpis da su unutra mošti svete Anastasije Rimljanke.

June 25, 2024

Niš ima najbolje sačuvanu tvrđavu na Balkanu

by Draganka Mijic April 9, 2024

written by Draganka Mijic

Niš je grad bogat istorijom, kulturom i tradicijom. Spomenici i važne tačke jasno su vidljive posetiocima koji dođu da upoznaju grad. Za nas koji tražimo više Niš je pravi raj. Postoji mnoštvo slika i priča koje nisu vidljive na prvi pogled nego se moramo malo pomučiti da do njih dođemo.

Pravi primer je priča o Jeleni Dimitrijević, književnica i putopisac, koja je početkom 20. veka putovala svetom i beležila svoje misli i zapažanja sa tih putovanja (stizala je do Amerike, Indije…). Njen rad je bio dugo zaboravljen ali se od pre dvadesetak godina ponovo objavljuju njena dela. Izabrana je kao jedna od tri književnice iz Srbije za turističku Rutu žena pisaca, druge dve su Isidora Sekulić i Desanka Maksimović.

Jelena Dimitrijević je rođena u Kruševcu ali najvažnije godine značajne za njeno stvaranje, njih 17, provela je u Nišu. Sa temama iz Niša napisala je ‘’Pisma iz Niša o haremima’’ i ‘’Đul-Marikina prikažnja.’’

Naisus – rimski period

U prvom veku nove ere Rimljani su osvojili mali antički grad Naisus koji je kasnije postao važan vojni i trgovački centar u provinciji Gornja Mezija. Kroz grad je prolazio vojni put prema Konstantinopolju. Najveću moć grad je imao za vreme vladavine cara Konstantina.

Rimski car Konstantin Veliki rođen je u Nišu 274. godine. Milanskim ediktom iz 313. godine dozvolio je hrišćanima da ispovedaju svoju veru. Medijana je čuveni njegov letnjikovac koji je podigao u blizini Niša (danas je veliko arheološko nalazište).

Tvrđava

Niška tvrđava je jedna od najbolje sačuvanih tvrđava na Balkanu.

Prvi graditelji tvrđave bili su Rimljani koji su na mestu tvrđave postavili vojni logor. Uz logor se formiralo naselje nazvano Naisus, koje se brzo širilo i izvan tvrđave. Centar grada bio je na mestu gde se danas nalazi tvrđava. Centralno mesto bio je trg kao i u svim drugim rimskim gradovima.

Lapidarijum iz tog vremena može se danas videti na tvrđavi. To je zbirka nadgrobnih spomenika iz antičkog perioda.

Nakon Rimljana tvrđavu su gradili i obnavljali Vizantinci i Srbi.

Tvrđava koju danas vidimo građena je od 1719. do 1723. godine. Na njenom mestu bili su ostaci ranijih uvrđenja od rimskog do srednjovekovnog perioda. Turci su nakon povlačenja iz Beograda napravili jako utvrđenje koje je za njih značilo opstanak na Balkanu.

Površina tvrđave je 22 hektra. Bedemi su visoki osam a široki tri metra.

Ostaci antičkih termi iz IV veka, tursko kupatilo – hamam od XV veka, arsenal iz XIX veka, Bali begova džamija iz XVI veka – danas galerija i niz drugih objekata iz istorije nalaze se na tvrđavi. Prostora za istraživanje ima.

Zanimljiv je spomenik kralju Milanu Obrenoviću iz 1902. godine koji je zahvalnost građana Niša za oslobođenje grada od turske vladavine. Te godine obeležena je prva godišnjica smrti kralja i 25 godina od oslobođenja grada. Spomenik je u obliku metka

Medijana

Sagrađena je na idealnom mestu na pola puta od grada i izvora tople vode u Niškoj banji za vreme vladavine Konstantina Velikog krajem III i početkom IV veka. Bogatiji građani su pravili vile izvan zidina grada jer je prostor grada bio prenaseljen.

Danas je arheološki park na površini od 40 hektara, sa važnim vidljivim ostacima vile i drugih objekata. Otkrivene su velike površine, od oko 1000 kvadratnih metara, očuvanih mozaika na podu.

Konstantin Veliki

Spomen obeležje Konstantinu Velikom (lik cara i Hristov monogram) postavljeno je na početku mosta na Nišavi na glavnom prilazu ka Tvrđavi (2012). Hristov monogram je prvi upotrebio car Konstantin, to je simbol koji se caru ukazao 312. godine pre bitke na Milvijskom mostu (za osvajanje Rima) tokom građanskog rata.

Pre bitke car je u snu video monogram sastavljen od dva grčka slova (X, P) i čuo Hristov glas koji mu je rekao da na štitove vojnika stavi ovaj monogram i da će pobediti u bici. Tako je uradio i pobedio. Kao zahvalnost za ‘’pomoć’’ 313. godine doneo je Milanski edikt zakon kojim je prestao progon hrišćana. Hrišćanima je dozvoljeno da slobodno ispovedaju veru.

U mnogim antičkim grobnicama na teritoriji Niša pronađen je ovaj simbol.

Muzej – arheološka zbirka

Muzej – arheološka zbirka u Nišu sadrži uglavnom eksponate koji su pronađeni na rimskim iskopinama: maketu Medijane, nakit iz srednjeg veka i ranije, ogradu sa Medijane, replike grobnica koje su pronađene u Nišu, nadgrobne spomenike iz doba rimljana, razne statue iskopane u blizini Niša…

Najznačajniji eksponat je bronzana glava cara Konstantina, iz muzeja ističu da je to replika a da se original nalazi u Narodnom muzeju u Beogradu. Zašto je odneta u Narodni muzej? Odgovor je: kada je pronađena nije bilo adekvatnih uslova za njeno čuvanje u Nišu.

Kazandžijsko sokače

Kazandžijsko sokače je jedina ulica koja je sačuvana od stare turske čaršije. U 19. i 20. veku bio je to sokak u kome su bile zanatlijske radnje. Zadržana je stara arhitektura a radnje su renovinare i pretvorene u kafiće i restorane. U nekim od tadašnjih kafana, slušajući priče, nastale su inspiracije za poznata Sremčeva dela ’’Zona Zamfirova’’ i ’’Ivkova slava’’.

Sremac je pisao na dijalektu karakterističnom govoru za grad Niš, to je prvi slučaj u srpskoj literaturi, ali je baš taj deo doprineo da autentične priče kod čitalaca budu primljene sa velikim oduševljenjem.

Kujundžije, jorgandžije i kazandžije bili su inspiracija piscu Stevanu Sremcu za likove u njegovim knjigama. Jedan od likova je Kalča koji je zajedno sa književnikom predstavljen kroz spomenik na početku nekadašnje Kanzadžijske ulice.

Stevan Sremac je 1879. godine, neposredno nakon prisajedinjena Niške nahije Srbiji (1878) došao u Niš na mesto profesora u gimnaziji a ostao 11 godina. Posmatrao je dešavanja u gradu i prenosio ih u knjige na svoj način.

Orijent ekspres

Pet godina nakon oslobođenja od Turaka, 1884. godine, iz Beograda u Niš je stigao prvi voz. Nekoliko godina kasnije počeo je da dolazi čuveni voz Orijent ekspres koji je postao posebno popularan kada je književnica Agata Kristi objavila knjigu ‘’Ubistvo u Orijent ekspresu’’.

Bio je to najzanimljiviji voz koji je vozio kroz Evropu i njime su putovali bogati. Polazio je iz Pariza a poslednja stanica bio je Istambul. Prvi polazak bio je 1883. godine a poslednji 1977. godine.

Preko Beograda i Niša počeo je da saobraća 1885. godine, u početku od Niša do Plovdiva putnici su putovali kočijom da bi se ukrcali na drugi voz do Istambula. Tek 1889. godine kompletirana je pruga od Niša do Plovdiva i od tada je putovanje bilo jednostavnije.

Sićevo – Prva umetnička kolonija na Balkanu

Slikarka Nadežda Petrović 1905. godine osnovala je Prvu umetničku koloniju u Srbiji, u mestu Sićevo u blizini Niša. Kolonija je trajala dve godine i prestala sa radom jer su nastupili ratovi a obnovljena je tek 1964. godine i od tada neprekidno se održava. Lepota Sićevačke klisure neprekidno inspiriše slikare da je prenesu na svoja platna.

Niška banja

U Niškoj banji je izvor tople vode na dubini od 500 do 800 metara. Rimljani su otkrili termalne izvore u banji i sagradili prvo kupatilo. Car Konstantin često je dolazio u banju da bi koristio sve blagodeti termalnih voda iz banje. Zvanični status banje dobila je 1963. godine. Danas mogućnosti banje nisu iskorišćene na pravi način.

April 9, 2024

Manastir Žiča postoji više od osam vekova i predstavlja istoriju naroda i vladara

by Draganka Mijic March 26, 2024

written by Draganka Mijic

Manastir Žiča ima 815 godina, više od osam vekova stvaranja i borbe za opstanak. Veliki ljudi i vladari izgradili su manastir koji je postao mesto krunisanja kraljeva i prvo sedište samostalne srpske crkve. Iz veka u vek bila je rušena i obnavljana, narod je nalazio snage da opstane na tim prostorima.

Izgradnja manastira

Manastir Žiča sagrađena je u 13. veku, ktitor je bio prvi srpski kralj Stefan Prvovenčani. Udaljena je oko pet kilometara od Kraljeva.

Početkom 13. veka u Srbiju je iz Svete gore došao Sveti Sava i doneo mošti Stefana Nemanje da bi pomirio svoju braću Stefana i Vukana koji su bili u ratu. Pomagao je bratu Stefanu da izgradi manastir na mestu koje je bilo bogato plodnom zemljom. Baš ta pozicija u ravnici koja je bila lako pristupačna bila je razlog što je manastir tokom svog postojanja toliko stradao.

Godine 1219. Sveti Sava je u Carigradu od patrijarha i cara dobio potvrdu o autokefalnosti srpske crkve i sam je postao prvi srpski arhiepiskop a manastir Žiča sedište nove arhiepiskopije.

U manastiru je već 1221. godine krunisao brata Stefana za kralja iako je pre toga krunisan u Rasu krunom koju su doneli papski legati koji su i izvršili krunisanje.

Desetak godina kasnije manastirska crkva je završena i obojena crvenom bojom po ugledu na neke manastire na Svetoj gori, verovatno po zahtevu Svetog Save.

Poveljama kraljeva Stefana Prvovenčanog i Radoslava (najstariji istorijski izvori o manastiru Žiča) manastiru su darivana razna blaga, sela, planine, oko 200 porodica…

Rušenje i obnavljanje manastira

Krajem 13. veka Tatari su uništili manastir, zbog toga je grad Peć postao novo sedište arhiepiskopije.

Početkom 14. veka manastir je obnovio kralj Milutin.

Sa dolaskom Turaka na teritoriju Srbije manastir je neprestano paljen i rušen. Oko 150 godina je bio bez krova.

Ljudi a zatim i vreme ostavljali su duboke tragove na crkvi, neki su zaceljeni a neki su jasno i dalje vidljivi. Ostala je da osam vekova da ponosno stoji, širi pozitivnu energiju i podseća nove generacije na važnost izbora pravog puta i čuvanja tradicije.

Tokom 19. veka obnavljana je oko 50 godina i 1882. godine bila je mesto u kome je krunisan kralj Milan Obrenović.

U Drugom svetskom ratu Nemci su nemilosrdno bombardovali manastir. Svi objekti oko manastira bili su spaljeni a veliki deo zidova same crkve bili su skroz porušeni. Narod je uspeo da je obnovi i nakon takvograzaranja.

Nakon velikog zemljotresa koji se dogodio 1987. godine izvršena je restauracija manastirske crkve.

Zašto je Žiča jedan od najznačajnijih manastira?

U Žiči je proglašena autokefalnost Srpske pravoslavne crkve i krunisano sedam kraljeva iz dinastije Nemanjić od Stefana Prvovenčanog do Stefana Dečanskog.

Ostalih pet su: Radoslav, Vladislav i Uroš I – sinovi Stefana Prvovenčanog, Dragutin i Milutin – sinovi Uroša I. Da li je sedmi krunisani kralj Stefan Vladislav II sin kralja Dragutina ili se misli na kralja Stefana Dečanskog (sin kralja Milutina) koji je zbog stradanja crkve od strane Tatara krunisan u Pećkoj Patrijaršiji 1322. godine.

Nazivaju je i Sedmovratna Žiča zato što se, po legendi, nakon krunisanja kralja otvarala nova vrata kroz koja je samo taj kralj prolazio i ona su bila odmah zazidana.

Da li su vrata otvarana svaki put na novom mestu ili su jedna vrata otvarana pa ponovo zazidana da bi se otvorila sledeći put?

Pored kraljeva iz dinastije Nemanjić u njoj su krunisani još kraljevi Milan Obrenović i Petar I Karađorđević.

Zaštićena od 1979. godine kao spomenik kulture od izuzetnog značaja.

Freske u manastirskoj crkvi

Manastir Žiča postoji više od osam vekova – istorija naroda i vladara – prošlost koja je sačuvana u obliku manastira. Građena u raškom stilu.

Živopis u manastirskoj crkvi je iz 13. i 14. veka. Sačuvane freske nemi su svedoci dešavanja u istoriji.

U prvoj prostoriji prilikom stupanja kroz vrata crkve nalaze se kopije fresaka velikih formata iz drugih manastira i ponešto ostataka originalnih fresaka. ”Beli anđeo” je najlepša freska i nalazi se u manastiru Mileševa.

Prolazeći kroz sledeća vrata stupam u deo u kome su freske veoma dobro sačuvane.

Posmatram boje koje su prilično izbledele i zamišljam kako je izgledala kada je tek bila oslikana. Osetila sam poseban mir, neku posebnu energiju koja je bila prisutna u tom delu. Svi koji su gradili manastir i oni koji su ga oslikavali sigurno su uložili svo svoje znanje i energiju da hram bude što bolji i lepši.

Primećujem niz ornamenata na lukovima koji su dobro očuvani i jasni. Šta oni znače? Da li su samo obična dekoracija, povezivanje svih elemenata u jednu celinu ili svaki ima svoje značenje?

Crvena boja fasade

Prilikom moje posete manastiru u 2023. godini crvena boja manastira koja se nalazi na svim suvenirima nije bila u stvarnosti. Crkva je stajala na kiši ogoljenih cigli koje ispisuju vekove koji su minuli. Crvena boja kao zaštitni znak nestala je. Neobičan je pogled na izbledele cigle jer sam očekivala jarku crvenu boju koja će potpaliti vatru u mojoj mašti tog dana u njenoj blizini.

Saznajem da zbog konzervatorskih radova manastir nema boju po kojoj je prepoznatljiv. Proći će još par godina dok se ne vrati crvena boja. Malter je sa hrama potpuno skinut 2020. godine. Od tada stručnjaci pomoću instrumenata prate sleganje objekta. To praćenje mora trajati jednu do dve godine zatim sledi statična sanacija objekta, zatim malterisanje pa bojenje u boju koju očekujemo.

Malterisanje fasade biće krečnim malterom koji se priprema po staroj recepturi kao kada je manastir i nastao. Zatim se boji malter.

Kreč za fasadu je već ispečen na stari način u posebno ozidanim pećima vatra je ložene suvim uglavnom bukovim drvima zatim je gašen i prevezen u manastir u već pripremljene jame da odleži (potrebno je da kreč odleži dve tri godine najmanje a što duže odstoji to je bolje). Od kreča se prvo pravi nekoliko različitih uzoraka i njihov kvalitet testira jednu godinu u svim vremenskim uslovima a zatim se bira najbolji.

Do tada imam priliku da bolje upoznam kako je, pre 800 godina, crkva građena ciglu po ciglu, kamen po kamen.

Vraćam se ponovo kada Žiča odene svoje novo ruho. Moram je videti u punom sjaju jer ona je simbol, jasna poruka svim generacijama da se manastiri moraju obnavljati i da dolazeće generacije poštuju ono što su im preci ostavili.

Obnavljane znači da smo nastavili njihov put i da znamenje, znakovi koje su nam ostavili služe kao vodilja u budućnost.

Umetnici inspirisani manastirom Žiča

Pesnik Vasko Popa obraćao se Žiči sledećim rečima:

‘’Crvena gospođo Žičo

Iz moga srca izlaziš…

Koračaš sedmovratna

U pratnji svog ženika sunca

Po zrelim talasima žita

I stojiš na samom vrhu

Izabranog trougla u plamenu…’’

Književnica Isidora Sekulić o Žiči:

‘’Žiča ne leži strogo manastirski, povučena u stranu i skrivena. Ona leži nekako centralno, i kapije joj vode u više pravaca neposredno u svetovni život, u borbu taština, u neuko tavorenje prostog čoveka.

…

Sve nam se čini da bi oko Žiče trebalo izvesti jednu kružnu aleju, i onda bi njene kapije, crkve i zvonare upirale simbolično u pokrajine i naselja koja vezuju tradiciju.’’

March 26, 2024

Manastir Mileševa, zaštićena ispod krila Belog anđela

by Draganka Mijic February 6, 2024

written by Draganka Mijic

Raška škola arhitekture

Manastir Mileševa pripada raškoj školi gradnje. Svi građevinski radovi trajali su samo dve godine, završeni su 1219. i ta godina je uzeta kao godina izgradnje manastira. Oslikana je nekoliko godina kasnije.

Raški stil gradnje crkava je domaći stil koji je preuzeo primat za vreme vladavine dinastije Nemanjić. Karakteristike raške škole su: kupola, izduženost osnove crkve koja je najčešće naglašavana naknadno dozidanim pripratama, raskošno oslikavanje unutrašnjosti crkava…

U Mileševi nema ukrasa iznad vrata i prozora, nema rozeta koje se često nalaze na fasadama manastirskih crkava. Spoljašnjost crkve jednostavno je ukrašena i to joj daje mističnost i moć.

Ktitor manastira je kralj Vladislav Nemanjić (vladao od 1234 do 1243), sin Stefana Prvovenčanog, koji u vreme gradnje nije bio kralj (krunisan je tek 1234. godine). Nakon smrti sahranjen je u manastirskoj crkvi.

Dozidao je pripratu 1235.godine i u nju je sledeće godine, iz Bugarske, preneo mošti Svetog Save. Na istom mestu danas se može videti kovčeg (obnovljen 2003) u kom se nalazilo telo svetitelja.

Tokom vekova manastir je sedam puta bio razaran, pljačkan i paljen od strane Turaka. Godinama je bio prazan i zapušten, jedno vreme bio je i bez kupole. Svaki put je iznova obnavljan, tako su sačuvane dragocene freske u crkvi. Godine 1863. obnovljen je kao što danas izgleda.

Manastir je proglašen za Spomenik kulture od izuzetnog značaja. Još u srednjem veku pominjao se sa poštovanjem jer je u hijerarhiji manastira u Srbiji bio na drugom mestu, posle Studenice. Njegovo postojanje i raskošno zidno slikarstvo značajni su i danas.

Bela, žućkasto-bela fasada manastira pod jakim sunčevim zracima blješti, tako me je dočekala Mileševa, tako što se pokazala u punom sjaju. Posmatram je, prvi pogled na nju je presijavanje beline na prepodnevnom suncu koje širi toplinu. Znala sam da je drugačija od ostalih manastira, zato sam tu, da vidim freske koje čuva i da dodirnem deo duhovnosti koji u sebi nosi i širi vekovima.

Freske u manastiru Mileševa

Iščekujem susret sa Belim anđelom, freskom koja je najlepša… Zanima me kakva je energija oko nje, i uopšte u manastiru.. Kakav je osećaj stajati pored freske i posmatrati je?

U svaki manastir odlazim sa velikim poštovanjem prema svecima koji su vezani za manastir, prema ktitorima koji su izdvojili novac za gradnju, prema svim onim koji su učestvovali u gradnji, prema onima koji su bojama i svojim darom oslikali manastir, prema monasima i monahinjama koji žive u manastiru i održavaju ga. Poštujem pravila zabrane fotografisanja unutar crkve.

Velika lepota nalazi se u unutrašnjosti crkve, freske iz srednjeg veka predstavljaju osnov duhovnosti celog naroda. Zidno slikarstvo manastira Mileševa najbolje je u srednjem veku. Freske su oslikane tako da mogu zasebno da stoje i da se tumače iako su šire posmatrano deo neke veće kompozicije.

U manastiru se nalaze tri remek dela slikarstva trinaestog veka u Srbiji, tri freske:

‘’Beli anđeo’’,
‘’Bogorodica iz Blagovesti’’ i
‘’Ktitorska kompozicija sa portretom kralja Vladislava’’.

Freska ‘’Beli anđeo’’

Posebna freska ’’Beli anđeo’’, potpuno je očuvana, izuzetne lepote i izrade… Belina isijava ispod krila anđela i širi se kroz crkvu. Freska je deo kompozicije ‘’Mirosnice na Hristovom grobu’’. Predstavlja arhanđela Gavrila koji prstom pokazuje na prazan grob Isusa Hrista. Videti ovu fresku uživo na mestu na koje ju je smestio slikar pre 800 godina velika je privilegija.

Freska ‘’Beli anđeo’’ predstavlja simbol srednjovekovnog freskoslikarstva i njegovog trajanja. Autor freske je nepoznat. Svako ko je vidi postavlja pitanje ‘’kako su se boje tako jasno sačuvale’’? U 16. veku neko je malterom prekrio originalne freske u manastiru, verovatno da Turci ne bi spalili manastir. Tako je freska bila zaštićena vekovima.

Sredinom 20. veka, tokom restauracije crkve i analizom kvaliteta fresaka, otkriveno je da se u jednom delu zida crkve ispod postojećih fresaka nalazi još jedan sloj. Skidanjem gornjih fresaka pored ostalih otkriven je ’’Beli anđeo’’.

Bez daljih pitanja jasno je da freska postoji. Posmatram je i pokušavam da proniknem u poruku koju donosi. Iz svakog ugla iz kog je pogledam anđeo me gleda u oči kao da se meni obraća, taj blagi ali prodorni pogled je energija freske. To je naš susret sa energijom u manastiru Mileševa.

Freska ‘’Bogorodica iz Blagovesti’’

Freska Bogorodice sa preslicom i vretenom u ruci (izvorni naziv ’’Freska Blagovesti’’) je totalno neobična. Na njoj je Bogorodica predstavljena je sa vretenom u ruci, kako radi. Ova predstava je veoma važna jer postoje samo tri freske u svetu na kojima Bogorodica predstavljena u toku obavljanja određenih poslova.

Ktitorska kompozicija

Jedna od fresaka posvećena je ktitoru manastira kralju Vladislavu Nemanjić sinu Stefana Prvovenčanog koji je crkvu izgradio kao svoju zadužbinu u kojoj je i sahranjen. Pored njega predstavljeni su i ostali vladari iz porodice Nemanjić: Stefan Nemanja, Stefan Prvovenčani, Sveti Sava i Radoslav Nemanjić.

Ko su umetnici koji su freskopisali manastir? Pretpostavka je da su prvi bili iz Soluna i da ih je Sveti Sava doveo. Nisu poznati ni koji su freskopisci koji su kasnije uradili izuzetne freske. Ne postoje sigurni podaci ni o umetnicima koji su u kasnijem periodu oslikavali crkvu u manastiru Mileševa ali svi su ostavili veličanstvena dela.

Freska ‘’Sveti Sava’’

Pored ovih izuzetnih fresaka u crkvi se nalazi i freska koja važi za najznačajniju za istoriju Srbije jer je na njoj najvernije prikazan lik Svetog Save. Freska u Mileševi je original sve ostale su rađene prema njoj.

Fotografije Svetog Save koje se nalaze u svim udžbenicima su sa ove freske jer ona je najvernija predstava njegovog lika. Pretpostavlja se da je nastala tako što je Sveti Sava poziro za slikanje. Freska je veoma dobro očuvana.

Mošti Svetog Save prenete su u pripratu crkve manastira Mileševa 1236. godine, u manastiru su bile do 1594. kada su ih Turci preneli u Beograd i spalili na Vračaru. Okupljanje naroda u velikom broju oko moštiju svetitelja bio je razlog ovog čina jer su se Turci plašili jedinstva naroda. U periodu kada su se mošti svetitelja nalazile u Mileševi u narodu je nazivana ‘’manastir Svetog Save’’.

Leva šaka je jedini ostatak moštiju svetitelja, izložena je u manastirskoj crkvi.

Riznica manastira Mileševa

Štap Svetog Save čuva se u manastirskoj riznici, žezlo (štap) je Sveti Sava dobio od vaseljenskog patrijarha 1219. godine, kao znak samostalnosti Srpske pravoslavne crkve.
U riznici se pored štapa nalazi niz predmeta koji imaju veliku kulturni i istorijski značaj. To su razni crkveni predmeti, crkvene odore bogato ukrašene vezom, Cetinjski Oktoih (knjiga iz 1493. godine koja je najstarija južnoslovenska štampana knjiga) i niz drugih unikatnih primeraka značajnih crkvenih knjiga, zanimljiva i retka ikona tamnopute Bogorodice…

Mileševska štamparija (1544-1557)

U manastiru, u 16. veku, radila je štamparija koja je kupljena je u Veneciji. Do tada su monasi ručno prepisivali crkvene knjige. Tajno je smeštena u prilagođen prostor pod plafonom priprate.

U Mileševskoj štampariji odštampane su tri knjige: ’’Psaltir’’ (prva štampana knjiga), druga je ’’Molitvenik’’ i treća je takođe ’’Psaltir’’ ali štampana kasnije a razlikuje se od prvog po velikom broju štampanih ornamenata. Povezivanje knjiga obavljali su monasi u manastiru koji su već imali iskustvo u povezivanju ručno prepisivanih knjiga.

Danas u manastiru nema nijedne sačuvane knjige koja je štampana u njegovoj štampariji. Nekoliko sačuvanih primeraka knjiga nalaze se u Narodnoj biblioteci Srbije, arhivu Srpske akademije nauke i umetnosti i drugim značajnim kulturnim institucijama. Postojanje štamparije u srednjem veku bilo je veoma značajno za kulturu naroda.

Staro stablo klena

Bela Mileševa presijava se na suncu, ističe lepo uređeno dvorište sa konacima i riznicom. Pored crkve nalazi se ostatak debelog drveta. Staro stablo klena i dalje stoji u porti.

Kako je manastir bio napušten jedno drvo klena bilo je izraslo unutar zidova crkve. Prilikom obnove manastira 1863. godine monasi su izvadili klen i presadili pored crkve, tu je stablo ostalo do danas, iako više nema svojih grana ni zelenila. Zelenilo mu daje bršljan koji prekriva deblo na dnu i saksije puzavica okačene na male ostatke grana.

Reka Mileševka

Tik do zida manastirske ograde protiče reka Mileševka. Na njoj je iznad zidina manastira izgrađen drveni most koji predstavlja rekonstrukciju srednjovekovnog mosta koji je tu postojao. Obnovljen je 1999. godine.

Obraćam pažnju na reku, njeno žuborenje je veoma važno, zvuk vode koja se uz svoju melodiju kreće tu blizu manastira, utiče opuštajuće. Lepo uređena porta priprema nas da u manastir uđemo opušteni i spremni da se povežemo sa njegovom energijom, da je osetimo, da primetimo ili shvatimo da i mi kao ljudska bića imamo veliki energetski potencijal. Potražimo sreću unutar nas jer ona je u nama, opustimo se i dozvolimo energiji da izađe na površinu, da nam obogati život.

Reka Mileševka duga je oko 20 km a na tom toku uspela je da izradi 10 km dug kanjon sa izuzetno visokim liticama na pojedinim mestima. Izvire na planini Jadovnik a uliva se u Lim u Prijepolju.

Šta reći na kraju...

Pokretač za odlazak u izabrani manastir je naša unutrašnja energija koja je u određenom trenutku dovoljno jaka da nas podstakne da odemo na duhovno jaka energetska mesta da je dopunimo i ojačamo.

Snaga čoveka je u njegovoj duhovnoj energiji. Danas je veliki atak na nju, preteranom stimulacijom običnih doživljaja (hrana, piće, droga, pretrpanost informacijama i stres) ta energija se slabi. Svesno moramo da se borimo da je obnovimo jer samo tako ćemo biti jaki. Tada ćemo moći sami mnogo više da rasuđujemo o svemu i preusmerimo novac za odlazak na mesta na kojima ćemo obnoviti našu energiju, ojačati zdravlje…

Planina, more ili duhovno putovanje kako u tom trenutku želimo i osećamo da treba da idemo. Treba da vratimo izgubljenu sigurnost da slušamo sebe, osluškujemo telo šta mu treba i obnavljamo unutrašnju energiju.

Danas je moj odlazak u manastir Mileševu upravo to. Na Zlatiboru dugim šetnjama obnavljam fizičku snagu a odlaskom do manastira obnavljam duhovnu snagu, povezujem se sa svojim bićem na dubljem nivou. Potrebno mi je to povezivanje, potreban mi je taj susret sa građevinom koja je stara više od 800 godina. Poštovanje prema svima koji su je sagradili i ostavili potomcima.

February 6, 2024

Izdvojeno: Zlatibor, Čačak i Sremska Mitrovica

by Draganka Mijic January 24, 2024

written by Draganka Mijic

Zlatibor – šetnja po vrhovima

Planina Zlatibor se proteže u nedogled, smenjuju se viši i niži vrhovi koji nestaju u daljinama. Pogled sa svakog vrha je poseban, čini mi se kao da se planina prilagođava svaki put kada se popnem na drugi vrh. Na svakom vrhu se pitam: koliko energije se nalazi u ovoj planini?

Čačak – grad u kome je rođena slikarka Nadežda Petrović

Čačak je grad u kome je rođena velika slikarka Nadežda Petrović koja je prva slikala po principima moderne umetnosti u Srbiji. U Čačku se nalazi Umetnička galerija koja nosi njeno ime u kojoj se organizuje Bijenale memorijal ‘’Nadežde Petrović’’. U 2023-oj godini Čačak je bio kulturna prestonica sa mnogo organizovanih događaja iz oblasti kulture.

Sirmijum i Sremska Mitrovica – preplitanje prošlosti i sadašnjosti

Ostaci grada Sirmijum, u kome je rođeno nekoliko rimskih careva, nalaze se ispod današnjeg grada Sremsa Mitrovica. Carska palata je jedno od mesta koje je otkopano u kojoj se može videti 250 kvadrata podnih mozaika.

January 24, 2024

Kraljevo – sunčani sat na trgu

by Draganka Mijic January 10, 2024

written by Draganka Mijic

Trg sa sunčanim satom

Najveći sunčani sat u Srbiji nalazi se u centru Kraljeva na Trgu Srpskih ratnika. Trg je urađen kružno što je omogućilo da se uradi izuzetan sunčani sat. Trg je jedinstven u Srbiji jer na njega sve ulice izlaze pod pravim uglom.

Isidora Sekulić je boravila u Kraljevu i videla je trg kada je još bio u izgradnji ali ga je zapamtila zbog kružnog oblika. Tada je napisala:

‘’Kada se jednom bude poravnao i popločao, taj palanački amfiteatar predstavljaće centrifugalne energije koje će osećati sva okolina.’’

Videla sam ga sređenog i popločanog sa sunčanim satom i setila se reči ove izuzetne književnice. Zaista kružni oblik trga sa satom deluje moćno i nešto najlepše što sam videla u ovom gradu.

Na sredini trga nalaze se Spomenik Srpskim ratnicima izginulim u ratovima od 1912. do 1918. godine i sunčani sat. Spomenik je 1960. godine bio premešten na vojničko groblje ali su građani Kraljeva 1982. godine na referendumu izglasali da se spomenik ponovo vrati na trg u centru grada.

Šetnja kroz grad

Od sunčanog sata šetam kroz grad i dolazim do Vasinog konaka, crkve i Narodnog muzeja.

Gospodar Vasin konak

Gospodar Vasin konak, kulturno dobro od velikog značaja, kuća je građena u doba kneza Miloša a danas se u njemu se nalazi duhovni centar ‘’Vladika Nikolaj Velimirović’’. Smešten je u parku i primer je kako su građene srpske kuće u prvoj polovini 19. veka.

Preko puta trga i ulice nalaze se Saborna crkva Svete Trojice koju je 1824. godine podigao knez Miloš Obrenović ali samo oltar i srednji deo crkve, ostatak crkve dograđen je 1839. godine dok je ikonostas oslikan 1873. godine. Crkva je imala tri zvona koja su Nemci tokom Prvog svetskog rata skinuli i odneli.

Narodni muzej

Narodni muzej u Kraljevu osnovan je 1950. godine. Eksponati u muzeju predstavljeni su kroz šest zbirki: istorijska, etnološka, umetnička, arheološka, prirodnjačka i numizmatička. Najviše je eksponata iz istorije, jedan deo iz arheologije, veoma malo slika i to slikara iz Kraljeva. Eksponati su posetiocima prikazani hronološki na informativan i veoma zanimljiv način.

Veoma malo eksponata je prikazano iz oblasti etnologije i to uglavnom građanske nošnje. Na vrhu stepenica u levom uglu na malom proširenju pronašla sam manji razboj sa započetim pirotskim ćilimom (više je tu samo ostavljen nego što je izložen). Niti zategnute kao potka sa par urađenim manjih ornamenata. Više me zainteresovao od ostalih predmeta od tekstila jer na njemu ima dešavanja – obojene niti mame me da započeti rad nastavim dalje.

Eksponati u Narodnom muzeju

Na stepenicama prema kancelarijama viši sprat nalazi se nekoliko fresaka iz manastira u okolini Kraljeva. Kamene glave životinja sa fasada takođe.

Broj sedam

Na teritoriji Kraljeva pre više od osam vekova nastala je srpska država. Teritorija Kraljeva je Srbija od početka, od nastanka države punih osam vekova. Grb grada potvršuje ovu činjenicu jer na sebi ima sedam kruna koje simbolizuju sedam srednjovekovnih kraljeva koji su krunisani u manastiru Žiča. Sedam je broj važan za ovaj grad, manastir Žiču takođe.

Manastir Žiča

Na teritoriji današnjeg Kraljeva još su Rimljani započeli gradnju utvrđenja i uređenje izvora lekovite vode. U 14. veku nastalo je selo Rudo Polje koje se vekovima razvijalo da bi danas to bio grad Kraljevo. U vreme turske okupacije selo je promenilo ime u Karanovac. Ovaj grad nosio je ime Karanovac sve do 1882. godine kada je ukazom kralja Milana Obrenovića promenio ime u Kraljevo.

Velika slikarka Nadežda Petrović kao devojčica živela je u Kraljevu i pohađala osnovnu školu. Njeni roditelji su se sa porodicom u grad doselili iz Čačka a dok su živeli u Kraljevu radili su kao nastavnici u osnovnoj školi. Nije mi poznato da je u Kraljevu tokom 2023. godine u kojoj je bila 150-godišnjica od njenog rođenja organizovan neki događaj ili izložba posvećeni Nadeždi.

Značajna turistička mesta u blizini Kraljeva

Dolina jorgovana ili drugi naziv Dolina kraljeva je dolina pored reke Ibar od Kraljeva do Novog Pazara. Krajem aprila procvetali jorgovan prekrije dolinu Ibra i učini je čarobnom. U Dolini kraljeva nižu se srednjovekovni manastiri kao pravi biseri: Žiča, Studenica, Đurđevi stupovi, Sopoćani…

Srednjovekovni grad Maglič – udaljen je 20 km od Kraljeva i predstavlja jednu od najbolje očuvanih srednjovekovnih tvrđava u Srbiji. Glavna Don Žon Kula visoka je 20 metara i pored nje postoji još sedam kula visokih po 10 metara.

Manastir Žiča – na 6 kilometara od grada, zadužbina je Stefana Prvovenčanog i jedan od najstarijih manastira u Srbiji (izgrađen u 13-om veku). Od 1979. Godine manastir Žiča je spomenik kulture od izuzetnog značaja.

Manastir Studenica – 60 kilometara južno od Kraljeva, zadužbina župana Stefana Nemanje, na listi je svetske kulturne baštine od 1986. godine, pod zaštitom UNESCO-a je gornja isposnica Svetog Save.

Vrnjačka banja

Vrnjačka banja – najposećenija banja u Srbija udaljena je od Kraljeva 23 kilometra. Idealno je mesto za odmor i rekreaciju svih koji žele aktivan odmor. Izvori lekovite vode koriste se kao dodatno lečenje za mnoge bolesti.

Mataruška banja – 8 km od Kraljeva, pored Ibra jedan od najlepših parkova, ima sumpornu vodu od oko 40 stepeni (najjača u Srbiji) koja pomaže u lečenju niz oboljenja. Planine Stolovi, Troglav i Čemerno okružuju banju i čine je ušuškanom u dolini na 200 metara nadmorske visine.

Bogutovačka banja – 23 km od Kraljeva, na 520 metra nadmorske visine na padinama planine Troglav. Čist vazduh i lekovite vode glavna su ponuda ove banje. Temperatura lekovite vode je 25-27 stepeni koja je najblagotvornija za bolesti srca.

January 10, 2024

Niška banja – izvori lekovite radioaktivne vode

by Draganka Mijic December 5, 2023

written by Draganka Mijic

Niška banja se nalazi u podnožju Suve planine u blizini Niša. Sa većim gradovima povezana je autoputem Beograd – Niš – Sofija koji prolazi u blizini banje.

Status banje dobila je 1963. godine. Prvi put se pominje za vreme Rimljana koji su otkrili termalne izvore i sagradili veliko kupatilo. Car Konstantin Veliki imao je vilu Medijanu izvan grada Niša i zbog blizine banje i lekovitih termalnih izvora često je boravio u banji. Čak su bazen u vili punili toplom vodom koju su dovozili iz Niške banje.

Lekovita voda

Za lečenje u Niškoj banji koriste se voda, blato i vazduh. Svrstava se u radioaktivne banje jer svi izvori daju blagu radioaktivnu vodu. Banja je bogata naslagama radioaktivnog bigra od koga se prave obloge od blata koje su terapija za neke od bolesti koje se leče u banji. Pored toga veoma je važan i radioaktivni gas radon koji se koristi za inhaliranje.

Blago radioaktivne vode su lekovite i mogu se koristiti prilikom lečenja kupanjem i pijenjem, upotrebom obloga od blata, inhaliranjem… Kupanje u bazenima je najčešći način korišćenja mineralnih voda mada su blagotvorne kupke sa podvodnom masažom.

Potok lekovite vode u Niškoj banji Pretpostavlja se da mineralna voda iz Niške banje ima vadozno poreklo. Vadozna voda je voda smeštena u posebnom pojasu ispod Zemljine površine koja je tu dospela slivanjem površinskih voda kroz zemljište gde se zagreva i pod pritiskom novih voda potiskuju se prema površini. Topli izvori su voda iz dubine zemlje koja je bila izuzetno zagrejana i manje se ohladila prilikom izbijanja na površini zemlje. Vadozno poreklo vode ima i Bukovička banja.

Vode u Niškoj banji blagotvorne su za sledeće bolesti:

bolesti lokomotornog aparata,
kardiovaskularne bolesti,
bolesti respiratornih organa,
neurološka oboljenja,
bolesti metabolizma,
ginekološka oboljenja …

Terapije se mogu zakazivati u nekoliko objekata, posetioci mogu uživati u lekovitoj vodi, oblogama od blata ili se opredeliti za šetnju kroz šumu okolnim stazama. Jedna od staza vodi uz Suvu planinu koja je oaza čistog vazduha. Naziv Suva je zbog njenog sastava tj. krečnjačkih stena koje ne zadržavaju vodu nego se ona spušta u podnožje planine gde je ima dovoljno. Planina je duga oko 35 a široka oko 12 kilometara.

Stacionar Radon

Kaskadni vodopad kod stacionara Radon u Niškoj banji

Stacionar Radon izgrađen je 1975. godine. Tada je bio najmoderniji objekat za lečenje sa velikim smeštajnim kapacitetima. Kod njega se potok sa termalnom vodom koji je dug 80 metara završava kao kaskadni vodopad.

Predstavlja jednu od atrakcija ove banje. Potok je uređen sa stazom pored njega i jednim velikim drvenim mostom. Veoma je prijatno sedeti pored njega u velikom parku u kome se nalazi stari beli dud i česma posvećena trojici kraljeva.

Česma ’’Tri kralja’’

Spomen česma ’’Tri kralja’’ posvećena je kraljevima koji su često boravili u Niškoj banji: Milanu i Aleksandru Obrenoviću i Aleksandru Karađorđeviću. Smeštena je u velikom banjskom parku. Zanimljivo je da su česmu podigli stanovnici Niške banje kao znak zahvalnosti kraljevima na dolasku u banju i velikom uticaju na razvoj banje.

Česma ''Tri kralja'' u Niškoj banji

Fontane nisu radile tokom moje posete, velikih su dimenzija i sigurno kada se puste u upotrebu ulepšavaju ovaj široki prostor ispod zelenila i stacionara. Ovako bez vode izgledaju kao impozantne skulpture.

Beli dud

Deblo starog belog duda i dalje prkosi životu. Obnovljene mladice donose bogato zelenilo u krošnju koja izgleda kao njegova kruna. Deblo koje se od starosti kruni i mlade grane koje su izrasle iz njega i bogato olistale zelenim lišćem dve su suprotnosti, istovremeno predstavljaju nestajanje i obnovu.

Lišće belog duda jedu gusenice svilene bube koje proizvode tanke niti svile kojima se umotavaju u čauru iz koje će izaći leptir. Beli dud u Niškoj banji asocirao me na svilu. Tako se fragment sa starog stabla našao oslikan na svili koji ostaje svedok našeg susreta.

Lepota prirode u okolini banje

U blizini Niške banje nalaze se dve klisure izuzetne lepote: Sićevačka i Jelašnička. Najpoznatije su po cvetu feniksu ‘’Ramonda Serbica’’ koji raste na njihovoj teritoriji. Sićevačka klisura je dobila ime po selu Sićevo koje je poznato kao mesto u kome je slikarka Nadežda Petrović 1905. godine organizovala Prvu umetničku koloniju u Srbiji i na Balkanu.

Arheološko nalazište ‘’Medijana’’ udaljeno je pet kilometara od banje i sa mnogo kvadrata očuvanih rimskih mozaika predstavlja veliku turističku atrakciju ovog kraja.

Zgrade koje propadaju…

Stare vile za renoviranje u Niškoj banji

Nekoliko zanimljivih zgrada – vila vidljivo propada jer se njihovom obnovom niko ne bavi. Jasno se vidi lepota arhitekture na njima, nekada su bile lepe a sada su oronule i kod mene su izazvale tugu. Zar nema novca da se obnove, zar nema novca da se ova banja ponovo pretvori u prelepi dragulj i dočekuje nove goste koji će uživati u blagodetima njene lekovite vode?

Svi posetioci napominju da su vode ove banje te zbog kojih se vraćaju u nju ali da je tužno što je uništeno mnogo toga što je bilo dobro a ne gradi se nešto novo što bi moglo privući goste. U banji postoji jedno vrelo koje daje najradioaktivniju vodu u Srbiji ali ni to nije dovoljno da se učini nešto više da to bude prepoznatljiv znak banje.

December 5, 2023

Vrnjačka banja – izvori lekovite vode i lekovite šetnje

by Draganka Mijic November 25, 2023

written by Draganka Mijic

Vrnjačka banja je najveća i najstarija banja u Srbiji osnovana 1868. godine. U selu Vrnjci otkriveni su prvi izvori mineralne vode i po njemu je banja dobila ime. Nalazi se 200 km južno od Beograda.

Vrnjačka banja ima sedam izvora mineralne vode: Topla voda, Slatina, Jezero, Snežnik, Beli izvor, Borjak i Vrnjačko vrelo. Za kupanje i terapiju koristi se voda sa četiri izvora.

Kolika je najviša temperatura vode sa mineralnih izvora u Vrnjačkoj banji?

Najtoplija voda, 36,5 ºC, je sa izvora „Topla voda’’ koji se nalazi u centru banje. Ovo je najstariji i najpoznatiji izvor vode u Vrnjačkoj banji i danas je najznačajniji. Rimljani su od II do IV veka nove ere koristili vodu sa ovog izvora. ‘’Aqva Orcilane’’ bio je naziv njihovog lečilišta koje su izgradili za oporavak svojih vojnika. O podizanju rimskih lečilišta postoje zapisi koje je u svojim putopisima ostavio Feliks Kanic.

Izvor ''Topla voda'' u Vrnjačkoj banji U blizini ovog izvora postoji drugi izvor koji se zove Rimski izvor. Prvi put Rimski izvor bio je otkriven 1924. godine sa bazenom i novčićima u njemu. Pored izvora nađen je i bazen za kupanje koji je punjen toplom vodom. Ovaj izvor je pao u zaborav, neko ga je prekrio betonskim pločama. Drugi put otkriven je 1989. godine, tada je iznad izvora postavljena staklena piramida. Sa česmi u piramidi mogla se probati voda koja je mirisala na sumpor.

Tokom renoviranja parka 2015. godine sklonjena je staklena piramida i izvor ponovo uređen. Postavljena je mesingana ploča sa likom cara Konstantina Velikog. Natpis koji je uklonjen 1978. godine vraćen je i glasi:

‘’U ovaj izvor rimljani

bacahu novac kako bi od božanstva

izmolili milost ili izrazili zahvalnost

za izlečenje’’

Za posetioce banje Rimski izvor je danas atrakcija. Lepo je uređen sa svim asocijacijama na Rimljene. U blizini je spa centar pod istim nazivom. Od 2018. godine Vrnjačka banja je član ’’Evropskog udruženja Rimskih banja’’.

Rimski izvor u Vrnjačkoj banji Izvor „Snežnik” nalazi se u zoni Vrnjačke reke, temperatura vode je 17 stepeni, Koristi se od 1916. godine, austrougarski vojnici su očistili izvor i upotrebljavali vodu. Nakon rata sa ovog izvora nastavljeno je korišćenje vode za lečenje.

Izvor „Jezero” je topli izvor i nalazi se na jednom kraju banjskog parka pored malog jezera. Temperatura vode je 27 ºC. Koristi se od 1978. godine. Danas se u blizini ovog izvora nalazi veliki panoramski točak

Temperatura vode sa izvora „Slatina” iznosi 14 ºC. Nalazi se pored Lipovačke reke a koristi se od 1923. godine

Šta leče mineralne vode u Vrnjačkoj banji? Šećernu bolest, bolest žučne kese i žučnih puteva, bolesti jetre, zapaljenje creva i želudca, čir u želudcu, bolesti mokraćne bešike i mokraćnih puteva, kardio-vaskularne bolesti, reumatske bolesti, stanja nakon povreda…

Banjski park

U centru banje oko ovih izvora nalazi se uređen banjski park koji posetiocima pruža veliki prostor za opuštene šetnje, koje su važne, uz terapije lekovitim vodama. Pored reke pružaju se prelepi drvoredi lipa i kestena a šetnja u njihovoj hladovini uz slušanje treperenje lišća i žubora reke je lekovita. U delu parka kod izvora Topla voda nalazi se lepo uređeni Rimski izvor i Muzički paviljon.

Skulptura u Vrnjačkoj banji Mnogo skulptura postavljeno je duž Vrnjačke reke. Skulpture su nastale 1965. godine (mnogima od njih potrebna je restauracija) nakon simpozijuma Skulptura na otvorenom prostoru. Na ovom vajarskom simpozijumu učestvovali su umetnici iz celog sveta. Podsećaju me na park skulptura koji se nalazi u Bukovičkoj banji koji se stalno obogaćuje novim mermernim skulpturama.

Od 1893. godine, kada je urađen prvi nacrt parka u Vrnjačkoj banji, do danas konstantno se radi na njegovom uređenju.

Japanski vrt

Šetajući duž reke prema izvoru ‘’Snežnik’’ sa leve strane nalazi se specifično uređena celina. To je Japanski vrt, izgrađen je 2011. godine. Na vrhu vrta je mali vodopad. Pored njega tu je malo jezero sa mostom i čajna kućica. Sadnice japanske trešnje, iako još male, u proleće svojim gusto načičkanim roze-crvenim cvetovima obogaćuju ceo prostor.

Japanski vrt u Vrnjačkoj banji

U blizini Japanskog vrta nalazi se 300 godina staro drvo bora. Predstavlja spomenik prirode ‘’Crni bor’’ – visok je 35 metara dok prečnik krune iznosi 17 metara. Kora stabla na pojedinim delovima predstavlja umetničko delo koje je izvajala priroda. Zaštićen je kao spomenik prirode.

Čajkino brdo

Čajkino brdo je u centru banje, obuhvata površinu od 24 hektra. Stena vulkanskog porekla koja se nametnula svojom veličinom dodatno je obogatila banju zajedno sa brdom i objektima koji se nalaze na njemu. To su: Letnja pozornica na otvorenom (u okviru nje nalazi se i Spomen-soba glumca Danila Bate Stojkovića), uređena staza Patrijarha Pavla (duga tri kilometra) koja vodi do vrha brda, crkva Rođenja Presvete Bogorodice…

Letnja scena u Vrnjačkoj banji Spomenik ‘’Muza sa feniksom’’ postavljen je na steni iznad glavnog šetališta. Figura simbolizuje Euterpu, muzu poezije. Prilikom rekonstrukcije Čajkinog brda 2018. godine dodat je veštački vodopad.

Goč

Goč je izuzetno lepa planina, bogata šumom i lekovitim biljem koja se nalazi kod Vrnjačke banje. Na Goču postoje staze za šetanje dostupne svim posetiocima bez obzira fizičku spremnost. Banja se nalazi na blagim padinama ove planine.

Manastiri

U okolini banje nalazi se nekoliko srednjovekovnih manastira koji se mogu posetiti: Ljubostinja (od Vrnjačke banje udaljen je 16 km, zadužbina je kneginje Milice. U manastirskoj crkvi sahranjene su kneginja Milica i monahinja Jefimija.), Kalenić, Žiča, Studenica, manastir Svete Petke u Stublu…

Lekovite kulturne manifestacije

Kulturne manifestacije u Vrnjačkoj banji: Festival filmskog scenarija, Vrnjački karneval, Lovefest, Festival likovnog stvaralaštva, Dani Danila Bate Stojkovića, Književno leto, Međunarodni festival klasične muzike…

Mostovi u Vrnjačkoj banji

Nekoliko mostova na Vrnjačkoj reci posvećeni su određenim oblastima, događajima ili ličnostima.

Most ‘’Zlatni presek’’ je glavni most na Vrnjačkoj reci i posvećen je nauci, posebno matematici a podignut je kao mesto sećanja na Prvi međunarodni simpozijum matematičara koji je održan u Vrnjačkoj banji. Na ovom mostu organizuju se manifestacije iz oblasti nauke.

''Most ljubavi'' u Vrnjačkoj banji Most ljubavi posvećen nesuđenoj ljubavi Nade i Relje o kojima je Desanka Maksimović napisala pesmu ‘’Molitva za ljubav’’. Za ogradu na mostu je zakačeno mnoštvo zakljuanih katanaca koje ostavljaju mladi parovi kao simbol trajanja ljubavi.

Most ‘’Daljinar’’ prikazuje koliko su određena mesta udaljena od Vrnjačke banje. Najudaljenije istaknuto mesto je Sidnej sa 15640 km.

Most ‘’Ko to tamo peva’’ podignut je u čast glumaca.

Most ‘’Spomenar’’ koji na tablama nudi stihove i citate poznatih pesnika i književnika. Tu su stihovi Desanke Maksimović, Miroslava Antića, Duška Trifunovića… Ime mosta budi sećanje na školske dane kada su svi učenici pravili svoje spomenare u koje su se upisivali drugari iz odeljenja i šire. Budi sećanja na neka davna bezbrižna i kreativna vremena.

Zamak Belimarković

Zamak Belimarković je raskošna građevina izgrađena od belog mermera davne 1887. godine. Mermer je vađen u kamenolomu na Goču koji je bio vlasništvo generala Belimarkovića. Država je od naslednika otkupila dvorac 1968. godine kada je i proglašen za kulturno dobro od izuzetnog značaja. U njemu se nalazi Zavičajni muzej (sa etnografskom, arheološkom, istorijskom, umetničkom i pripodnjačkom zbirkom). To je Kulturni centar Vrnjačke Banje u kome se danas održavaju razne kulturne manifestacije.

Zamak Belimarković u Vrnjačkoj banji General Jovan Belimarković, namesnik kralja Aleksandra Obrenovića, izgradio je prvi vodovod u Vrnjačkoj banji 1892. godine.

Vrabac Gočko

Vrabac Gočko bio je simbol ‘’Igara bez granica’’ održanih 1990. godine. Od tada ostao je kao maskota banje. Skulptura kod koje se svi rado fotografišu, posebno deca.

Zašto danas gosti dolaze u Vrnjačku banju?

Nekada su gosti u banju dolazili isključivo zbog lekovite vode. Danas razloga za dolazak u ovu banju su: spa centri i korišćenje lekovitih vodama i lekovitog blata ali posetioci često dolaze samo zbog rekreacije, kulturnih manifestacija uopšte kulturnog turizma, kongresnog turizma…

November 25, 2023

Čačak – grad u kome je rođena slikarka Nadežda Petrović

by Draganka Mijic October 4, 2023

written by Draganka Mijic

U Čačku je 1873. godine rođena Nadežda Petrović slikarka koja je bila začetnik a kasnije i sinonim za modernu umetnost u Srbiji sa početka 20. veka. U Čačku je živela veoma kratko još kao devojčica preselila se u Kraljevo, ali je za grad ostala prepoznatljiva kao velika ličnost u oblasti kulture. Umetnička galerija koja nosi njeno ime je mesto koje je stalni podsetnik na njen život i stvaralaštvo.

Čačak se nalazi na desnoj obali Zapadne Morave. Nakon atraktivnih meandara koje Morava pravi u Ovčarsko-kablarskoj klisuri reka ulazi u kotlinu u kojoj se smestio grad. Nadmorska visina je oko 300 metara a povećava se na periferiji gde reljef postepeno prelazi u brdski predeo a zatim u planinski.

Kulturna prestonica Srbije za 2023. godinu

Prvi put ove godine u Srbiji je izabrana nacionalna prestonica kulture. Tu čast imao je Čačak koji kao grad ima šta da pokaže u oblasti kulture i turizma.

Biblioteka u Čačku Mnogo kulturnih događaja organizovano je tokom godine a kruna svega biće izložba u Umetničkoj galeriji ’’Nadežda Petrović’’ posvećena velikoj slikarki povodom 150 godina od njenog rođenja.

Skulptura malog formata ’’Raspon u tenziji’’ autorke Olge Jevrić urađena je u velikom formatu (visina 4,5 metara) i postavljena u otvorenom prostoru u Čačku, u godini kada je ovaj grad prva prestonica kulture u Srbiji. Tako se svojim radom gradu Čačku pridružila još jedna, pored slikarke Nadežde Petrović, velika umetnica Olga Jevrić.

Umetnička galerija „Nadežda Petrović“

Galerija je smeštena u blizini crkve a preko puta muzeja, to je mesto koje je potpuno posvećeno velikoj slikarki Nadeždi Petrović. Jedna soba je odvojena za Nadeždine slike, predmete vezane za njeno stvaralaštvo, knjige objavljene o njoj, kataloge sa izložbi…

Umetnička galerija ''Nadežda Petrović'' u Čačku U ovoj galeriji održavaju se izložbe vezane za Bijenale memorijal ‘’Nadežde Petrović’’ koje je podrška mladim umetnicima na njihovom putu stvaralaštva. Pored ove glavne manifestacije u galeriji se održavaju samostalne ili grupne izložbe drugih umetnika tokom cele godine.

Memorijal Nadežde Petrović održava se svake druge godine i traje već 62 godine. S obzirom da je Nadežda u svoje vreme dok se razvijala kao umetnica krčila svoj put novim načinom slikanja tako je i Bijenale posvećeno savremenoj umetnosti. Mladi umetnici imaju mesto na kome mogu da izlože svoje radove i da prate stvaralaštvo drugih umetnika.

Galerija ‘’Risim’’

Deo Umetničke galerije ‘’Nadežda Petrović’’je i galerija ‘’Risim’’ legat porodice Risimović.

Galerija Risim u Čačku ,,Ja sam slikar na duge staze – kroz vreme…’’ – rekao je slikar Bogić Risimović-Risim. Tako je i slikao od početnih motiva sa spomenika krajputaša u okolini Čačka do vremenske beskrajnosti. Rođen je u Čačku 1926. godine. Njegova porodica je gradu Čačku poklonila dela koje je uradio: 40 slika, više od 100 crteža, mnoštvo skica, ilustracija…

Galerija ‘’Risim’’ je u posebnoj zgradi u kojoj je smeštena stalna postavka radova ovog autora a pored toga povremeno se održavaju i druge izložbe.

Narodni muzej

Narodni muzej u Čačku osnovan je 1952. godine. Nalazi se u Konaku Jovana Obrenovića. Konak je najstarija stambena zgrada u Čačku i kulturno dobro od velikog značaja. Sama zgrada je primerak stare gradnje iz sredine 19. veka.

Sagradio ga je Jovan Obrenović (brat Miloša Obrenovića) 1835. godine i u njemu veoma kratko živeo. Na fasadi konaka nalazi se oslikan grb i to je jedini sačuvani grb dinastije Obrenović. Od 1953. godine u konaku je smešten Narodni muzej.

Narodni muzej u Čačku je regionalni muzej sa pet odeljenja. Meni su najzanimljivija odeljenja za istoriju i etnologiju. Pokriva teritoriju Čačka, Dragačeva i Ivanjice.

Eksponati vezani za istoriju pričaju priče kroz koje je prolazio Čačak sa okolinom tokom burnih vremena i smenjivanja gospodara grada. Jedan od eksponata je originalna sablja vojvode Stepe Stepanovića koju mu je predao Šukri-paša u Jedrenu (tada glavni grad Turske) prilikom predaje grada u Prvom balkanskom ratu 1913. godine.

Više od 4.000 predmeta nalazi se u etnološkom odeljenju ovog muzeja. Najviše predmeta poseduje zbirka narodne i gradske nošnje, zatim zbirke posuđa i zanata. Ovo odeljenje je veoma aktivno u organizovanju izložbi bilo samostalno, bilo u saradnji sa drugim kulturnim institucijama u državi.

Rimske terme

U vreme vladavine Rimljana, II i IV vek, na teritoriji grada Čačka bilo je veće naseljeno mesto, neki fragmenti se mogu videti u Narodnom muzeju.

Tokom kopanja temelja za stambenu zgradu 1970. godine otkriveni su ostaci kupatila koje su sagradili i koristili Rimljani.

Rimske terme u Čačku

Danas u centru grada mogu se posetiti ostaci rimskih termi i videti zanimljiv sistem podnog grejanja koji je korišćen za zagrevanje vode u bazenima.

Crkva Svetog Vaznesenja Hristovog, izgradio je Stracimir Zavidović (brat Stefana Nemanje) tada se zvala Moravski Gradac. Nalazi se u centru grada, renovirana je 2011. godine.

Spomenici

Spomenik Nadeždi Petrović u Čačku rad je vajara Ivana Meštrovića. Postavljen je 1955. godine i to je prvi spomenik u Srbiji podignut likovnom umetniku. Nadežda Petrović sa paletom i četkicom u ruci podseća sve da je umetnost veoma bitna za svaki narod.

Spomenici u Čačku posvećeni Nadeždi Petrović i vojvodi Stepi Stepnović Spomenik Stepi Stepanoviću nalazi se u centru grada i podignut je za života vojvode. Visok je 245 centimetara i predstavlja odlučnog vojvodu koji je u svojoj karijeri dosegao najviše visine. Ograda je urađena od topovskih granata.

Impresivna okolina Čačka

Okolina Čačka je veoma zanimljiva. Ovčarsko-kablarska klisura izuzetne lepote sa 10 manastira iz srednjeg veka, prelepim jezerom Međuvršje i meandrima Zapadne Morave priča je za sebe.

Nekoliko banja nalazi se u široj okolini Čačka: Ovčar banja, Atomska banja drugi naziv Gornja Trepča (najpoznatije sa lekovitom vodom jedinstvenom u Evropi) i manje poznata Slatinska banja. Sve su udaljene dvadesetak kilometara od grada.

Pored manastira u klisuri tu su i manastiri Vujan (iz 14. veka zadužbina familije ili porodice Lunjevac), Ježevica, Tamnava…

Čačak okružuju četiri planine sa visinom od oko 900 metara: Ovčar, Kablar, Vujan i Jelica.

October 4, 2023

Vodopad Ripaljka

by Draganka Mijic August 28, 2023

written by Draganka Mijic

Vodopad Ripaljka nalazi se u klisuri reke Gradišnice na planini Ozren kod Sokobanje. U junu nakon obilnih kiša bila sam kod vodopada koji je, zbog velike količine vode, pokazao svoju lepotu u punom sjaju. Tokom sušnih leta i jeseni vodopad nestane jer reka Gradišnica presuši.

Vodopad se nalazi na nadmorskoj visini od 420 metara. Silazak do vodopada kroz šumu je uređen, na delovima veoma strm. Na samom početku staze čulo se tutnjanje vode sa vodopada kako odjekuje kroz šumu planine Ozren.

Pre glavnog vodopada jedna rečica se atraktivno sa mnogo vode spušta do reke Gradišnice. Ona je napravila prelepe slapove spuštajući se preko kamenja. Donela je mnogo vode koja se malo nizvodno još atraktivnije i glasno u obliku vodopada Ripaljka spušta sa visine od desetak metara i odlazi dalje. Pojavljuju se različiti podaci o visini vodopada 11, 14 i čak 17 metara.

Vodopad Velika Ripaljka, planina Ozren Padanje vode sa te visine stvara veliku buku koja dodatno pojačava celokupan doživljaj. Kapljice vode prilikom pada raspršavaju se u blagu izmaglicu koja se formira oko vodopada. Prijatan je osećaj kada kapljice padaju po licu, kao da padaju male meke snežne pahulje.

Pored velikog vodopada postoji i mali vodopad izvan kanjona kod samog izvora reke koji je takođe lep. Sve zajedno: izvor, tok i klisura reke Gradašnice, vidopadi Velika i Mala Ripaljka čine Spomenik prirode Ripaljka koji je zaštićen zakonom.

U blizini Specijalne bolnice za plućne bolesti Ozren nalazi se park – izletište. U blizini jezerceta reka Gradišnica pravi zanimljiv slap Mala Ripaljka, koji obogaćuje ceo park.

Vodopad Mala Ripaljka, planina Ozren Još 11.04.1949. godine država FNRJ – odnosno Zavod za zaštitu i naučno proučavanje prirodnih retkosti NR Srbije država je stavila pod zaštitu vodopade Velika i Mala Ripaljka na rečici Gradišnici. To je prvo prirodno dobro stavljeno pod zaštitu države.

Taj datum, 11. april, određen je kao Dan zaštite prirode u Republici Srbiji.

August 28, 2023

Newer Posts

Older Posts