Manasija je srednjovekovni manastir poznat i pod imenom Resava. Nalazi se kod Despotovca u klisuri reke Resave. Stefan Lazarević, sin kneza Lazara, gradio je manastir 11 godina (završen je 1418. godine).
Zbog specifične arhitekture manastir Manasija spada u jedan od najznačajnijih manastira u okviru Moravskog stila. Moravska škola gradnje je autentičan stil srednjovekovne srpske države, počeo je krajem 14. veka sa izgradnjom manastira Ravanica (zadužbina kneza Lazara). Sve građevine – crkve u ovom stilu podizane su u dolini reke Morave i po njoj je stil dobio ime. Najznačajniji manastiri izgrađeni u ovom stilu su: Ravanica, Ljubostinja, Kalenić, Manasija…
Manastir sa 11 kula
Kompleks manastira Manasija obuhvata: crkvu Svete Trojice, tvrđavu koja ima 11 kula (najveća kula je Despotova kula) i velike trpezarije. Visoki bedemi sa kulama izgrađeni su radi odbrane manastira. Dva metra od bedema postoji još jedan zid kao druga zaštita. Smederevska tvrđava izgrađena je na isti način kao manastir Manasija.
Jedanaest kula (danas ih ima 11 ali postoji podatak da ih je ranije bilo 12) u zidovima oko manastira čine ga prepoznatljivim. Sve su imale šest spratova i prizemlje, bile su namenjene samo za odbranu kompleksa. Despotova kula dominira nad ostalim. Visina zidova je 12 metara a širina oko tri metra.
Spoljašnja strana zida crkve je od klesanog kamena peščara.
U manastiru Resava (danas Manasija) nastala je ‘’Resavska škola’’ u kojoj su monasi prepisivali izabrana dela, radili prevođenja ali i pisali izvorna nova dela. Škola je radila od početka upotrebe manastira do 16. veka, doprinela je razvoju pismenosti u Srbiji.
Školu je finansirao despot Stefan koji se takođe bavio pisanjem. Napisao je dva dela, prvo je posvetio ocu a drugo bratu: ‘’Natpis na mramornom kosovskom stubu’’ (1404) i ‘’Slovo ljubve’’(1409).
Freske
Crkva Svete Trojice, velika trpezarija i tvrđava sa kulama čine manastirski kompleks. Manastir je razaran i pustošen tokom vlasti turaka. Kada su skinuli i odneli olovni krov unutrašnjost crkve je više od 100 godina bila izložena svim vremenskim neprilikama. Zbog toga su freske oštećene, više ili manje u zavisnosti od mesta gde su se nalazile.
Sačuvana je jedna trećina fresaka, ostale su izbledele. Crkvu su oslikavali najiskusniji vizantijski umetnici koji su ostavili izuzetno raskošan kolorit na njenim zidovima. Na freskama je vidljiva vizantijska plava boja.
Freske su označene kao jedne od najboljih i najznačajnijih u oblasti srednjovekovnog slikarstva. Na najpoznatijoj fresci despot Stefan u desnoj ruci drži žezlo a u levoj maketu manastira Manasija. Poznata freska Sveti ratnici raskošno je oslikana na zidovima pevnica i dobro očuvana.
Čišćenje i konzervacija fresaka urađena je 1956. godine.
Ktitor manastira despot Stefan Lazarević sahranjen je u grobnici crkve uz južni zid, informacija je potvrđena 2006. godine nakon DNK analize.
Vitez reda Zmaja
U vreme njegove vladavine despot Stefan bio je jedan od najboljih vitezova u Evropi. Pripadao je viteškom redu Zmaja koji je osnovan u decembru 1408. godine. Osnivač je bio ugarski kralj Žigmund Luksemburški. Bio je politički savez ugarskih i vladara drugih država koji je za cilj imao zajedničku odbranu granica.
Sveci zaštitnici reda su sveti Đorđe i sveta Margareta. Dvadeset četiri najbolja viteza u Evropi činila su ovaj red (merilo za članstvo u redu bili su uspesi u borbama i moralna načela).
Prema osnivačkoj povelji reda počasni prvi vitez, pored kralja Žigmunda, bio je despot Stefan Lazarević. Novi članovi primani su na probni period od jedne godine kada bi neki od vitezova umrli. Uvek ih je moglo biti samo 24.
Sa idejom očuvanja tradicije viteštva srednjovekovne Srbije, načina života i starih zanata iz tog vremena kod manastira Manasija se od 2015. godine svakog avgusta održava Međunarodni viteški festival ‘’Despot Stefan Lazarević’’. Na turniru učestvuju viteške grupe iz više zemalja, članovi demonstriraju svoja umeća u mačevanju, streličarstvu, sokolarstvu, viteškim borbama na konjima…
Obnavljanje manastira
Knez Miloš Obrenović je 1844. godine naredio da se manastir Manasija obnovi.
Veća obnova manastira rađena je 1929. godine jer su kule i zidovi brzo propadali. Na žalost u toj obnovi porušeni su delovi kula i zidova.
Od 1956. do 1964. godine Zavod za zaštitu spomenika kulture Socijalističke Republike Srbije je uradio veće istraživačke i konzervatorsko-restauratorske radove na kompleksu manastira. U tom periodu urađeno je prvo čišćenje fresaka i njihova konzervacija.
Arheološka istraživanja vršena su u manastiru a delimično je i obnavljan od 2005. godine do 2018. kada je bila proslava 600 godina postojanja manastira.
U toku je sveobuhvatna obnova manastirskog kompleksa koja će biti završena do 2027. godine. Te godine navršava se 600 godina od smrti despota Stefana.
Zanimljivosti
Godine 2018. manastir je proslavio 600 godina postojanja.
Manastir je proglašen za nepokretno kulturno dobro od izuzetnog kulturnog i istorijskog značaja 2024. godine. Takođe, preliminarno je uvršten u listu kulturne svetske baštine UNESKO.
Despotov (gospodarev) kamen nalazi se oko kilometar udaljenosti od manastira (šetnja ostaje za neki drugi put). To je mesto na kome je despot u samoći nalazio mir i inspiraciju za viteške borbe. Sa tog mesta komandovao je vojnim vežbama svojih vitezova koje je morao slati u rat u Tursku prema vazalskoj obavezi koju je imao.
Pesmu ‘’Manasija’’ napisao je Vasko Popa (on je išao na hodočašće kroz Srbiju i pisao pesme posvećene manastirima koje je posetio – sve je objavio u zbirci pesama). Pesnik je jednom prilikom rekao: ‘’Pesnik je čuvar beskrajnog puta kojim prolaze žive reči.’’
Dok iz daljine posmatram manastir Manasiju u tom pogledu koji sagledava moćnu zaštitu, iz malog rokovnika čitam pesmu Manasija, Vasko Popa je naglasio hrabrost umetnika koji oslikava hram i radi do kraja iako je svestan da vojska dolazi da ga razruši.
Početak pesme ide ovako:
Plavo i zlatno
Poslednji prsten vidika
Poslednja jabuka sunca
Zografe
Dokle tvoj pogled dopire
Čuješ li konjicu noći
…