’’Sentimentalna poetičnost prizora, tipična za naivizam, kod Šumanovića je imala i konkretno polazište: ’Moja tehnika je nastala iz sremskog veza sa vunicom, jer su me radovi naših seljanki često puta zaprepašćivali svojom snagom, pa sam se osećao kao slikar slab i pokušavao sam da na njima naučim, ja slikar.’’’ – citat sa panoa na izložbi u Spomen-zbirci Pavla Beljanskog.
Izložba u tri muzeja
Izložba ’’Sava Šumanović i evropski realizmi između dva svetska rata’’ održava se u Novom Sadu evropskoj prestonici kulture za 2022-u godinu. Spomen zbirka Pavla Beljanskog, Galerija Matice srpske i Galerija slika ’’Sava Šumanović’’ u Šidu mesta su gde se mogu videti slike Save Šumanovića iz njegovog celokupnog stvaralaštva.
U tri izložbene postavke predstavljene su 102 slike jednog od najznačajnijih slikara srpske umetnosti iz 20. veka.
Trocifren broj izloženih slika asocira me na podatak da je Sava Šumanović 1939. godine u Beogradu organizovao samostalnu izložbu na kojoj je prikazao 410 slika.
U Spomen zbirci Pavla Beljanskog izložene su 32 slike koje su nastale između 1919. i 1941. godine. U Srbiji prvi put se izlažu dve slike iz Francuske sa istim nazivom ’’Kupačice’’ koje su u vlasništvu francuskih muzeja: Muzeja ’’Ežen Buden’’ u Onfleru i Muzeja lepih umetnosti u La Rošelu.
Slika ’’Tursko kupatilo’’ iz Nacionalne galerije Republike Severne Makedonije u Skoplju i slika ’’Lučki agent’’ (1921) iz Muzeja moderne i suvremene umjetnosti iz Rijeke (Hrvatska) prvi put su izložene u Novom Sadu.
’’Doručak na travi’’
Slika velikog formata ’’Doručak na travi’’ (1927) je autoportret umetnika koji je svoj lik smestio na sliku sa tri akta i jednom obučenom figurom i pejzažom u pozadini. Naslikao je tokom drugog boravka u Parizu 1927. godine i izlagao na Jesenjem pariskom salonu iste godine. Vlasništvo Spomen-zbirke Pavla Beljanskog.
Galerija Matica srpska – izloženo je 17 slika nastalih između 1921. i 1925. godine nakon prvog Šumanovićevog boravka na usavršavanju u Parizu.
Galerija slika ’’Sava Šumanović’’ u Šidu predstavlja apstraktno-klasične slike umetnika koje je uradio u ciklusu ’’Šidijanke’’. Tematski jedinstvena celina kakvu niko od srpskih slikara u to vreme nije radio. Ciklus je nastao nakon trećeg povratka slikara iz Pariza koji zbog zdravstvenih razloga ostaje da slika u Šidu. Ukupno 46 slika, tempera i crteža čini ovaj ciklus koji je nastao u periodu između 1934. i 1940. godine. Platna su velikih dimenzija i na njima se nalazi nekoliko figura (tri, pet ili sedam).
Kako je umetnik naslikao ovaj ciklus samo sa jednim modelom koji je imao u Šidu opisao je u predgovoru kataloga za izložbu u Beogradu 1939. godine:
’’Mislim da vam neće dojaditi taj ciklus ’’Šidijanki’’ kupačica, koje stvarno i ne postoje u Šidu, (jer u potoku se kupaju samo deca i kadgod koja devojka skrivena džbunjem). Mučila me je odavno želja da načinim za sebe samoga takav ciklus gde se iste figure ponavljaju, jer sam video, da su slikari često baš time dobijali jedinstvo stila (Renoar, Mares), a kraj toga taj plavi model, koji mi je u Šidu pozirao (bolje nego modeli koje sam imao u Parizu), bio je jedini, koji sam imao za tih 10 godina, (crnke su po crtežima, donetim iz Pariza).’’
Potpis umetnika na slikama
Umetnik se na slikama potpisivao na tri načina:
- ćirilicom (kada je slikao u Šidu),
- prilagođenim prezimenom na francuskom jeziku (kada je slikao u Parizu), i
- samo godinom nastanka slike (Nakon okupacije 1941. godine sa nekoliko donetih zakona predstavnici NDH zabranili su da se u delu Srema, koji je bio u njihovoj vlasti, koristi ćirilica, Sava Šumanović je iz protesta prestao da se potpisuje i stavljao je samo godinu nastanka dela.)
”Jabuke i grožđe”, Sava Šumanović
Usavršavanje u Parizu
Za Savu Šumanovića bili su važni odlasci u Pariz na slikarsko usaršavanje u gradu umetnosti. Tri puta je boravio u Parizu. Prvi put otišao je iz Zagreba, u kome je studirao, 1920. godine. Tokom tog boravka učio je u ateljeu kod profesora Andre Lota koji je voleo kubizam. Po povrataku u Zagreb slikao je u stilu kubizma ali je kod učitelja Lota savršeno savladao slikanje tonovima.
Već 1925. godine ponovo odlazi u Pariz a vraća se 1928. u Šid. U njegovim novim slikama video se uticaj Matisovog kolorita. U Beogradu je organizovao izložbu slika koje su nastale tokom ovog boravka u Parizu i prodao je slike što mu je omogućilo da ponovo ode u grad umetnosti.
Krajem 1928. godine ponovo odlazi u Pariz a u martu 1930. godine vraća se u Šid. Novina koju je prihvatio bila je slikanje slikarskim nožem umesto četkicom. Slika u novom stilu, svetlost i boje dobili su novo značenje. Tokom ovog boravka u Parizu naslikao je poznata dela: Luksemburški park u Parizu, Crveni ćilim, Ležeći ženski akt…
Galerija slika ’’Sava Šumanović’’ u Šidu
Galerija u kojoj se čuvaju dela čuvenog slikara nalazi se u kući Šumanovića u Šidu. Njegova majka je, nakon umetnikove smrti, kuću poklonila opštini zajedno sa svim njegovim delima da bi se u njoj oformio muzej i izložili njegovi radovi. Na taj način sačuvana je celokupna umetnikova zaostavština. Galerija je osnovana 1952. godine.
”Zima u Sremu”, Sava Šumanović
U Ateljeu 61 iz Novog Sada je 1989. godine urađena tapiserija prema slici Save Šumanovića ‘’Zima u Sremu’’ koju je naslikao 1933. godine.
Izložba ’’Sava Šumanović i evropski realizmi između dva svetska rata’’ traje do 04.12.2022. godine.
Sava Šumanović: Jedan od najpoznatijih slikara Pariske škole
Sava Šumanović rođen je 22. januara 1896. godine u Vinkovcima. Od četvrte godine živeo je u Šidu. Odrastao je u bogatoj porodici koja mu je priuštila najbolje obrazovanje u ono vreme. Školovao se u Zemunu, Zagrebu i Parizu. Prvu samostalnu izložbu održao je u Zagrebu. Pored slikarstva radio je ilustracije, grafike i scenografije. Napisao je tekstove ‘’Slikar o slikarstvu’’ i ‘’Zašto volim Pusenovo slikarstvo’’. Streljan je tokom Drugog svetskog rata – 1942. godine u Šidu.