Nekada Sirmijum danas Sremska Mitrovica, nekada jedna od četiri prestonice Rimskog carstva a danas prelep grad protkan istorijom. Zanimljivo je da je grad u trećem veku imao oko 100.000 stanovnika a danas oko 73 000.
Sirmijum je u periodu od prvog do četvrtog veka nove ere bio sedište rimske provincije Donja Panonija. U njemu su bile smeštene jedinice legionara koje su imale zadatak da štite Rimsko carstvo od varvara. Zbog velike važnosti Sirmijuma za odbranu carstva u njemu su povremeno duže živeli ili boravili carevi. Ovaj period je bio najbezbedniji za grad. U petom veku grad intenzivno napadaju varvarska plemena a 505. godine Avari su ga potpuno uništili.
Tragovi istorije
Martovski sunčan dan, šetam ulicama Sremske Mitrovice ispod kojih se nalaze ostaci velikog rimskog grada Sirmijuma. Tragovi drevnog grada nalaze se na široj teritoriji današnjeg naselja.
Malo hodam kroz Sirmijum malo kroz Sremsku Mitrovicu, prošlost i sadašnjost prepliću se kroz grad.
Iskopine na Žitnom trgu u Sremskoj Mitrovici
Ostaci tog grada danas se nalaze ispod zgrada, ulica, svuda okolo… Nekoliko mesta je otkopano kao što su Carska palata (250 kvadrata podnih mozaika), deo koji se nalazi u sklopu Muzej sa lapidarijumom, ostaci građevina na Žitnom trgu…
Stručnjaci kažu: Jedini neiskopani rimski hipodrom u svetu nalazi se ispod Sremske Mitrovice.
Zamišljam popločane ulice po kojim su hodali mnogi rimski carevi i vreme kada je grad bio veliki i moćan. Veći nego danas. Marko Aurelije, Dioklecijan, Prob, Domicijan, Maksimilijan, Hostilijan, Konstancije II, Decije Trajan, Gracijan… Neki od njih rođeni su u Sirmijumu i okolini.
Akvadukt i pešački most
U Sirmijumu voda za piće stizala je sa izvora fruškogorskog potoka Vranješ. Akvadukt je bio dug 14 km a njegovi ostaci su porušeni 1908. godine. Zar se moralo sve to porušiti? Ulice u gradu su imale kanalizaciju koja se slivala u reku.
U Sirmijumu izgrađen je Artemidin most velika građevina iz tog doba. Na žalost poslužio je, u vreme progona hrišćana, kao gubilište (sirmijumskih svetih mučenika). Po jednom od pogubljenih prvom episkopu svetom Irineju most je nazvan 1993. godine kada je na mestu starog mosta podignut jedan od najdužih visećih pešačkih mostova u Evropi.
Velike kamene latice – fontana ’’Kameni cvet’’
Kamen je previše naglasio latice cveta pa mi se čini da se on pretvorio u ‘’oktopoda’’ koji izranja negde iz dubine mora i moćno pokazuje svoju raskošnu lepotu. Fontana me podsetila da je ovde nekada davno bilo more.
Fontana ‘’Kameni cvet’’ nalazi se u gradskom parku na mestu gde se nekada nalazila ’’carska lipa’’. Puštena je u rad 1. maja 1946. godine. Autor spomenika je arhitekta Irina Nepokojčicka prva žena arhitekta u Sremskoj Mitrovici i član odbora za osnivanje Muzeja Srema.
Kovnica novca
U Muzeju Srema izložene su replike zlatnih novčića i zlatnih poluga koje oslikavaju moć tadašnjih vladara i značaj samog grada (misli se na period od prvog do četvrtog veka nove ere).
Pronađena su 33 zlatna novčića za koje se pretpostavlja da su iskovani za vreme cara Konstancija II (četvrti vek nove ere).
Sirmijumska kovnica novca osnovana je za vreme vladavine Marka Aurelija, livene su zlatne poluge a za vreme Konstancija kovani su samo zlatni novčići. Šest rimskih careva čiji se likovi mogu videti na novčićima rođeni su u Sirmijumu.
Rimski carevi hodali su ulicama Mitrovice i pitam se kako se desilo da je na kraju sve ostalo toliko nepoznato. Kovnica novca u gradu koja je iskovala blizu pola miliona zlatnih novčića nestala je davno, ali ostaje moje divljenje načinu kako su tada mogli da tako precizno iskuju novac i da sprovedu ceo proces proizvodnje.
Zlatni šlemovi
Tri rimska zlatna šlema koji su pronađeni kod Sremske Mitrovice 1955. godine danas se nalaze u Muzeju Vojvodine u Novom Sadu.
Carska palata i Muzej Srema
Najveći utisak na mene kao nekog ko je prvi put u gradu ostavili su Carska palata i Muzej Srema (sa dve odvojene zgrade). To su dve tačke u gradu koje obavezno treba posetiti jer se tu mogu videti lepota stvaralaštva, arheologija i naučiti mnogo o istoriji grada.
Idući od jedne do druge upoznala sam kako je grad nastao, koliku je važnost imao u prošlosti, koliko je na njegovom tlu bilo važnih ličnosti u rimsko doba ali i istorijske činjenice koje su manje lepe u kasnijem periodu razvoja grada razaranja, obnavljanja i smenjivanje vlasnika osvajača do dolaska u posed Habzburške monarhije i dalji sled događaja preko prvog i drugog rata i stvaranja Jugoslavije.
Zanimljivo mi je da je u jednom periodu Sremska Mitrovica bila u posedu despota Stefana Lazarevića. Kao vazal Ugarske države za zasluge u ratovima od kralja Žigmunda Luksemburškog pored drugih poseda u Ugarskoj dobio je i Mitrovicu.
U Muzeju Srema predstavljeno je stvaralaštvo njenih stanovnika od onih koji su proizvodili zlatni novac u rimsko doba do umetnika koji danas stvaraju. Umetnost i zanatstvo prepliću se iz veka u vek.
Radionica ’’Nebo tka’’
U Sremskoj Mitrovici kod iskopina Žitni trg ušla sam u Radionicu zanimljivog imena ’’Nebo tka’’ i otkrila vekovnu veštinu preplitanja niti na razboju. Umetnica Mirjana Petrović tkanjem povezuje sadašnjost sa precima koji su mnogo više stvarali za razbojem ili sa iglama u rukama. Veza svih njih jesu niti i upotrebni proizvodi koji su od njih nastajali.
Kao što su stari rimljani u Sirmijumu slagali mozaike kockicu po kockicu tako danas Mirjana slaže šalove na razboju nit po nit. Ručno tka modne i upotrebne predmete u enterijeru od vune i pamuka.