Manastir Ravanica – Vrdnik jedan je od 16 starih pravoslavnih sačuvanih manastira koji se nalaze na Fruškoj gori, njegova specifičnost je što je smešten u naseljenom mestu.
Sunčanog junskog dana kada se miris lipe osećao svuda u planini posetila sam manastir sa dva imena Ravanicu odnosno Vrdnik. Ulazak u manastirsku portu i pogled na ogoljene cigle kao prvi deo iznad temelja crkve probudio je priču o nastanku manastira.
Manastir Ravanica – Vrdnik je osnovan početkom 16. veka a već krajem istog veka spaljen je od strane Turaka. Stara crkva manastira Vrdnik pominje se 1589. godine u Turskim dokumentima i to je prvi pouzdan podatak o njegovom postojanju.
Kako je dobio naziv Ravanica?
Zovu ga i Sremska Ravanica jer su ga u Sremu obnovili monasi iz manastira Ravanica (kod Ćuprije) koji su tokom Velike seobe izbegli u Mađarsku sa moštima kneza Lazara. Nakon sedam godina boravka u Sent-Andreji 1697. godine došli su u Vrdnik i obnovili zapusteli manastir. U malu crkvu smestili su mošti kneza Lazara. Od tada se manastir naziva i Ravanica.
U to vreme (17. vek) narod je ima veliko poštovanje prema knezu Lazaru zato su mnogi dolazili u Vrdnik samo da se poklone njegovim moštima. Vremenom se broj hodočasnika povećavao i mala crkva više nije mogla da primi sve ljude koji su dolazili na poklonjenje. Zato su monasi odlučili da 1801. godine započnu gradnju nove crkve.
Gradnja je trajala deset godina a na Vidovdan 1811. godine monasi su preneli mošti kneza Lazara u novu crkvu. Nakon toga stara crkva je srušena (na njenom mestu nalazi se samo krst). Dvadesetak godina kasnije uz crkvu je sazidan zvonik (1832) dok su konaci zidani i prepravljani tokom 18. i početkom 19. veka. To je crkva koja se danas može videti s tim da je obnavljana više puta.
U manastiru se svake godine 28. juna održava Vidovdanski sabor u čast sećanja na Kosovski boj i kneza Lazara.
Plaštanica – Pohvala knezu Lazaru
U manastirskoj riznici čuvali su se predmeti koji su pripadali knezu Lazaru. Jedan od predmeta koji su doneseni zajedno sa moštima bila je Plaštanica – Pohvala knezu Lazaru koju je zlatnom žicom na svili izvezla monahinja Jefimija 1401. godine u manastiru Ljubostinja kao pokrov za ćivot kneza Lazara. Pokrov se danas čuva u Muzeju Srpske pravoslavne crkve u Beogradu.
Mošti kneza Lazara u Vrdniku ostale su do 1942. godine (ukupno 244 godine) kada su prenete u Beograd u Sabronu crkvu a zatim 1990. godine vraćene u manastir Ravanicu kod Ćuprije, njegovu zadužbinu.
Spomenik Milici Stojadinović Srpkinji
Od ulaza u portu na desnoj strani nalazi se spomenik podignut pesnikinji Milici Stojadinović Srpkinji sa bistom na vrhu. Pesnikinja je u narodu ostala upamćena kao ‘’vrdnička vila’’. Bila je prva žena u Srbiji koja se posvetila samo pisanju poezije.
Spomenik je podignut 1912. godine od strane Odbora srpskih devojaka iz Iriga. Danas je pod zaštitom države.
U postolju od kamena uklesana je lira i natpis ‘’Milici Srpkinji – Srpkinje 1912’’, a na vrhu postolja je bista koju je uradio vajar Jovan Pešić koji je takođe rođen u Bukovcu kao i Milica.
Manastir danas
Danas pored crkve postoje tri krila konaka poređani oko crkve kao potkovica dok je od ulaza visoki zid sa kapijom. Porta je lepo uređena sa česmom, mnoštvom zelenila i cveća.
Unutrašnjost crkve je prostrana, plava boja pojavljuje se ponegde na svodu, ostatak od oslikanog dela kada je crkva bila oslikana.
U crkvi su dva kovčega, jedan u kome su bile mošti kneza Lazara sa delom moštiju koji je izložen u staklenom prozoru..
Drugi, manji, na njemu je natpis da su unutra mošti svete Anastasije Rimljanke.