Grad banjsko-zdravstvenog i kulturnog turizma
Aranđelovac svojim gostima može da ponudi:
- prelepu banju sa impozantnim parkom za šetnju i uživanje u mermernim skulpturama postavljenim širom parka;
- korišćenje banjske vode za poboljšanje zdravlja i lečenje ili samo blago okrepljenje dok su u prolazu kroz park;
- posetu jedinstvenom arheološkom lokalitetu – pećini Risovača u kojoj su pronađeni ostaci pećinskog čoveka koji je živeo u ledeno doba;
- penjanje na planinu Bukulju i uživanje u pogledu sa njenog vrha i čistom vazduhu. Veličanstven pogled vredan je svakog umora;
- jezero u blizini koje je idealno za one koji vole da se bave ribolovom;
- nekoliko manastira u okolini;
- talasaste vinograde i uživanje u ispijanju kvalitetnih vina…
Grad koji je udaljen 75 km od Beograda vredi posetiti jer svako može izabrati neki od lokaliteta koji je u sferi njegovog interesovanja.
Krenula sam da obiđem za mene najvažnje tačke koje sam navela: muzej, pećinu, banjski park, planinu i Orašac – mesto važno za istoriju.
Narodni muzej
Narodni muzej u Aranđelovcu osnovan je 1981. godine. Smešten je u objektu koji je namenski izgrađen za muzej i predstavlja moravski tip gradnje srpske kuće. Ispred muzeja nalazi se nekoliko nadgrobnih spomenika iz 18. i 19. veka. Na većini njih nalaze se uklesani ornamenti.
U muzeju je predstavljeno pet oblasti iz kojih se čuvaju eksponati: arheologija, palentologija, etnologija, istorija i istorija umetnosti.
Stalna postavka ‘’Milenijumi’’ aktuelna je od marta 2011 godine. Predstavlja vođenje kroz milenijume koji su se smenjivali u Aranđelovci i Topoli. Život neandertalskog čoveka na ovim prostorima i oruđa kojima se služio koja su pronađena u pećini Risovača. Slede postavke koje nas vode kroz mlađe kameno doba (6. i 5. milenijum p.n.e. – predmetima starčevačke i vinčanske kulture), zatim kroz bakarno, bronzano i gvozdeno doba.
Pećinski medved
Rekonstrukcija pećinskog medveda u prirodnoj veličini najatraktivniji je eksponat. Najviše eksponata je iz pećine Risovača – kosti ljudi, pećinskog medveda i drugih životinja koji su davno živeli u njoj.
Uz eksponate iz arheologije pećine nalaze se i drugi iz oblasti istorije i etnologije.
Deo etnologije čini tekstil, narodna nošnja prikazana je u jednom uglu muzeja. Vez koji je inače karakterističan za sve narodne nošnje i ovde je izražajan. Ostali eksponati iz etnologije vezani su za život ljudi na selu i u gradskim celinama.
Zbirka skulptura sa festivala ’’Svet keramike’’ nalazi se na spratu. Kolekciju čini deo skulptura koje su nastale tokom prethodnih 30 godina festivala i vredi je pogledati. Nasuprot belim mermernim skulpturama koje su nastale tokom simpozijuma ’’Beli Venčac’’ i koje su raspoređene u banjskom parku na otvorenom prostoru zbirka keramike ostavlja utisak i bojama. Glina je materijal kroz koji su umetnici oblikovali i izrazili svoje ideje.
Risovačka pećina
Aranđelovac je turističko mesto, pored zdravstvenog turizma, lečenja u banji, velikog spa centra i akva parka u hotelu ’’Izvor’’ na obodu grada postoji veliki arheološki dragulj – Risovačka pećina. Pećina se nalazi na ulazu u grad, pet kilometara od centra, mesto je gde su pronađeni ostaci pećinskog čoveka koji je živeo u ledeno doba. Jedinstvena je u Evropi i veoma značajna sa arheološkog stanovišta. Uređena je za posetioce koji mogu u pećini da vide figure u prirodnoj veličini: pećinskog čoveka, lava i medveda.
Priroda je vekovima formirala stene, oblikovala ih i ostavila slojeve nastanka koje vidimo na mermernom oniksu kao tanke linije koje predstavljaju milenijume. U najvećoj dvorani nalazi se veliki komad ove presečene stene.
Risovačko brdo u čijoj utrobi se nalazi pećina služilo je za eksploataciju kamena, tako je pećina i otkrivena prilikom jedne eksplozije za razbijanje kamena pojavio se ulaz u pećinu koji je tada u početnom delu oštećen.
Za Aranđelovac ovaj lokalitet je veoma važan.
Bukovička banja
Bukovička banja lečenje i proizvodnja mineralne vode ’’Knaz Miloš’’ najvažniji je element u Aranđelovcu. Razvoj banje značio je i razvoj grada, tako da su danas jedna celina. Etikete od početka flaširanja pa do danas prate razvoj i napredak kompanije. Prepoznatljiv na etiketama ostao je Paviljon kneza Miloša u kome je i započeto flaširanje vode i njeno plasiranje na tržište davne 1811. godine.
Knez Miloš Obrenović zaslužan je za nastanak grada i banje. Otkupio je izvor lekovite vode, ukazom od delova dva sela Bukovik i Vrbica formirao je grad Aranđelovac. Njegov sin Mihailo nastavio je ulaganje u banju i paralelno su se razvijali banja i grad.
Izgradnja zgrade ’’Staro zdanje’’ koja je zidana da bude kraljevski dvor a Aranđelovac prestonica Srbije bila je značajna za banju ali i sam grad. Iznenadnom odlukom da Beograd bude glavni grad raskošno ’’Staro zdanje’’ postalo je letnjikovac porodice Obrenović. Na žalost danas je zdanje usled zanemarenosti u veoma lošem stanju i potrebna mu je hitna rekonstrukcija. Nekadašnji dragulj koji godinama nije obnavljan u kraljevskoj banji čeka obnovu koja će mu vratiti stari sjaj.
Paviljon kneza Miloša, Bukovička banja
Banjski park prepun mermernih skulptura od belog venčačkog mermera u punom je sjaju. Paviljon kneza Miloša u parku obnovljen je pre nekoliko godina i otkriva trajanje banje od njenih početaka do danas. Prvo flaširanje vode bilo je baš u Paviljonu 1811. godine. Mineralna voda kroz kompaniju ’’Knjaz Miloš ad’’ prisutna je više od 200 godina, cenjena je i danas.
Za njen kvalitet zaslužne su okolne planine Venčac i Vagan a pre svih Bukulja. Njeno vulkansko poreklo i prolazak vode iz dubine zemlje do površine kroz vulkanske stene daje joj izuzetan kvalitet. Svi izvori ima ih pet u banji, imaju isti sastav i kvalitet mineralne vode razlika je samo u njenoj temperaturi. Od pet izvora jedan je izvor tople vode koja se najviše i koristi u Specijalnoj bolnici za rehabilitaciju koja se nalazi u parku Bukovičke banje.
Na ‘’liniji razdvajanja’’ banjskog parka i grada nalazi se skulptura sfinge koja je na neki način veza. Sa malog uzvišenja posmatra grad. Autor skulpture je vajar Ivan Meštrović. Za secesiju bilo je uobičajeno da dekorativni simbol bude sfinga – žena sa telom lava obogaćena krilima. Od svih tumačenja dopada mi se da je sfinga biće – simbol mudrosti. Nalazila sam ih na Avali ispred terase hotela ‘’Avala’’.
Orašac – spomen kompleks
Šest kilometara od grada je Orašac, mesto gde je podignut Prvi srpski ustanak, svedok je značajnog istorijskog događaja. Marićeva jaruga u kojoj se nalazi spomen-česma, bista i bereljef podsetnik je novim generacijama na istorijski važan trenutak. Vožd Karađorđe na ovom mestu izabran je za vođu ustanka.
Sa ustankom počela je revolucija oslobađanja od Turaka koja je trajala 31 godinu. Sam ustanak ugašen je nakon devet godina ali je bio početak kontinuirane borbe za oslobođenje. Srpska revolucija završila se 1835. godine donošenjem Sretenjskog ustava sa kojim je ukinut feudalizam u Srbiji.
Danas u selu postoji Istorijski muzej (koji je deo muzeja u Aranđelovcu) u kome je postavka o Prvom srpskom ustanku, crkva iz druge polovine XIX i Spomen škola iz prve polovine XX veka. Spomenik Karađorđu od venčačkog belog mermera podignut je ispred škole.
Proslava Dana državnosti 15. februara svake godine obeležava se u ovom selu.
Bukulja je nekada bila vulkan. Ovo je samo pretpostavka. Mada ovu pretpostavku potkrepljuju granitne stene koje kombinacijom metala mogu potvrditi da su vulkanske. Kako god njena lepota je njen najveći adut. Tu nam nisu potrebni ni pretpostavke ni dokazi svako može da se uveri u to. Nadmorska visina je 696 metara.
Od šetnje kroz Muzej, Risovačku pećinu, Bukovičku banju, planinu Bukulju do istorijskog mesta Orašac prošla sam kroz nekoliko milenijuma i uverila se da je Aranđelovac mesto koje obavezno treba posetiti jer ima mnogo da ponudi svojim gostima.
Mineralna voda iz Bukovičke banje ima vadozno poreklo. Vadozna voda je podzemna voda koja se nalazi u posebnom pojasu ispod Zemljine površine koji je nastao prolaskom površinske vode kroz zemljište i pukotine stena.
Na Simpozijumu ‘’Beli Venčac’’ do sada je učestvovalo oko 200 umetnika a nastalo više od 200 umetničkih dela. Ukupno 109 skulptura nalazi se u Aranđelovcu od toga 69 u samom parku Bukovičke banje na otvorenom. Zato park Bukovičke banje predstavlja najveću galeriju skulptura na otvorenom.
U njoj su pronađene kosti pećinskog medveda i drugih životinja koje su živele u pećini ili oko nje u ledenom dobu (pećinski lav i hijena, runasti mamut, stepski bizon, džinovski jelen…)
Pećina je zaštićena kao prirodno dobro od izuzetnog značaja.