Smederevo je poslednja prestonica Srbije u srednjem veku (1430 godine). U Malom gradu u tek izgrađenoj tvrđavi bio je smešten dvor despota Đurđa Brankovića, kasnije je izgrađen i deo Veliki grad za smeštaj stanovništva. Tvrđava na Dunavu ostala je kao vojni odbrambeni objekat jer ideja da bude grad nikada nije do kraja sprovedena.
Tvrđava
Smederevo je postalo prestonica jer Đurađ Branković, naslednik Stefana Lazarevića, nije mogao ostati u Beogradu koji je morao predati Mađarima. Zato se pomerio 50-ak kilometara nizvodno na Dunavu i tvrđavu smestio na ušću reke Jezave u Dunav. Bilo je to dobro mesto za odbranu sa dve strane zaštićeno rekama a sa treće strane tvrđava je bila obezbeđena sa prokopanim rovom između ove dve reke (Dunava i Jezave).
Gradnja tvrđave tekla je brzo jer je angažovao veliki broj radnika. Žurio je jer je istovremeno gradio i svoj dvor. Bio je to veliki projekat jer u celoj tvrđavi ukupno ima 25 četvrtastih kula, 6 u Malom i 19 u Velikom gradu.
Despot Đurađ Branković pružao je podršku umetnicima tako je na njegovom dvoru stvarana umetnost, pisane su i prepisivane knjige, komponovana muzika…
Karađorđev dud
Karađorđev dud u centru grada je spomenik prirode (star oko 300 godina). Svedok je istorijskog događaja u kome je 8. novembra 1805. godine pod njegovom krošnjom vožd Karađorđe, vođa Prvog srpskog ustanka, preuzeo ključeve Smederevske tvrđave. Ključeve je predao dizdar Muharem Guša, turski zapovednik grada Smedereva.
Karađorđe je po drugi put proglasio Smederevo za prestonicu (simbolično).
Zavičajni muzej
Muzej u Smederevu ima najviše izloženih eksponata vezanih za grad kada je bio prestonica.
Smederevo je bilo prestonica u vreme vladavine Đurđa Brankovića (1430) i u muzeju je tom periodu posvećen ceo prvi sprat. Maketa tvrđave dominira središnjim prostorom i bolje ističe njenu veličinu nego što se može sagledati u prirodi. Na maketi je moguće jasno videti njenu prostranost, kule kojih ima mnogo i njen trouglasti oblik. Dvostruku nepravilni trougao vidi se na tvrđavi. Simbol koji sam vezala za Smederevo jeste trougao koji sam našla na tri mesta: mali grad, cela tvrđava i glavni trg. Zanimljivo za to vreme jeste da su kamena đulad korišćena za odbranu tvrđave i uopšte u borbi protiv Turaka.
Esfigmenska povelja važan je istorijski dokument. Đurađ Branković izdao je ovu povelju 1429. godine za manastir Esfigmen, koji se nalazi na Svetoj gori, kao njegov novi ktitor. Povelja je izrađena u manastiru Žiča i zahvaljujući slici, despota Đurđa sa ženom i petoro dece, na njoj sačuvan je njegov lik. Ova povelja je dokaz da je despot Đurađ Branković nastavio tradiciju vladara Nemanjića da grade, obnaljaju i pomažu pravoslavne manastire i crkve.
Zavičajni muzej najviše ima iz istorije do polovine 20. veka. Istorijska, arheološka, etnološka, umetnička i numizmatička zbirka čine ovaj muzej. Eksponati su tematski raspoređeni i uglavnom su pronađeni na teritoriji Smedereva.
Na trećem spratu su predmeti vezani za dinastiju Obrenović, Prvi i Drugi svetski rat i etno zbirka. U okviru etno zbirke nalaze se tekstilni predmeti ukrašeni vezom. Predstavljeni su predmeti iz druge polovine 19. i prve polovine 20. veka. Vez kao oblik umetničkog izražavanja primer je sačuvanih motiva iz tradicije.
U okviru muzeja u prizemlju nalazi se Galerija savremene umetnosti. Na izložbama koje se u njoj organizuju najviše je zastupljeno savremeno stvaralaštvo.
Glavni gradski trg
Glavni gradski trg kao da je preslikana tvrđava jer je u obliku trougla kao i tvrđava. Na trgu nalazi se Spomenik borcima Prvog svetskog rata i Hram Svetog Georgija.
Hram Svetog Georgija je najupečatljiviji i svojom veličinom i lepotom potisnuo je sve ostale objekte u drugi plan. Ovo je treći po veličini hram u Srbiji i nalazi se u centru grada. (Najveći hram u Srbiji je Hram Svetog Save u Beogradu a drugi po veličini je Hram Vaskrsenja Gospodnjeg u Valjevu.) Zidan je od belog mermera, između 1850. i 1854. godine, po ugledu na manastir Manasiju. Ima pet kupola i visoki zvonik. Zanimljivi su stubovi u unutrašnjosti hrama koji daju eleganciju unutrašnjoj arhitekturi.
Gajenje vinove loze
Vinova loza, domaća autohtona sorta, i vino nose naziv ’’Smederevka’’. Blage padine pored Dunava zaslužene su što se u okolini Smedereva još u vreme cara Proba u 3. veku nove ere gajila vinova loza. U okolini grada nalazili su se mnogi vinogradi, posebno je poznat vinograd kneza Miloša Obrenovića (oko vile ’’Zlatni breg’’ koja je danas muzej).
Dunav
Od 588 km toka kroz Srbiju Dunav na teritoriji Smedereva teče u dužini od 25 km. Dostiže širinu od 800 pa na pojedinim mestima čak 1300 metara. Prelep pogled na reku je sa vrha tvrđave. Odatle se može najbolje sagledati njegova veličina i moć.
Dve ade nalaze se u blizini Velika (širina oko 1,2 km, dužina 5 km) i Mala (širina oko 200 m, dužina 1500 m). Ostaje pitanje koliki je njihov turistički potencijal.
Ljiljana Šarac – žena stvaralac iz Smedereva
Čitajući knjigu ‘’Đurđevim stopama’’ čini mi se da su prošlost i sadašnjost mnogo više povezane nego što mislimo. Pojedini znakovi koji se pojave u životu a asociraju na prošlost ostanu neprimećeni ili zaboravljeni. Možda oni imaju poruku koju ne može svako da pročita.
Veliki objekti koji su ostali iza dalekih predaka danas inspirišu istraživače ili ljude koji odluče da to rade za svoju dušu da saznaju što više informacija o tom objektu. O ličnosti koja je gradila taj objekat ili je samo zaslužna što je taj objekat sagrađen.
Upravo je knjiga ‘’Đurđevim stopama’’ priča o despotu Đurđu Brankoviću koji je sagradio Smederevsku tvrđavu. Tvrđava je monumentalna poslednjeg velikog vladara srednjovekovne Srbije Đurđa Brankovića (sin Vuka Brankovića).
Stopama Đurđa Brankovića pisac Ljiljana Šarac vodi nas kroz prošlost i njegov život. Predstavlja njegov životni put i preuzimanje vladarske pozicije, opisuje gradnju Smederevske tvrđave istovremeno priča o Smederevu, gradu jednoj od prestonica Srbije.
Stara priča upotpunjena je sa savremenim obilascima tog istorijskog mesta kroz objektiv aktuelne junakinje. Uspešno su spojene dve priče koje ističu Smederevsku tvrđavu, inspirišu nas da zavirimo u sopstvenu prošlost, da odamo počast našim precima…
Istorija, istorijski značajni objekti važni su za svako mesto, svaki grad. Smederevska tvrđava je zaštitni prepoznatljivi znak grada, mesto koje treba obavezno posetiti kada odete u ovaj grad.
Ljiljana Šarac je rođena u Smederevu. Napisala je pet istorijskih i dva ljubavna romana. Spojila je talenat za pisanje, ljubav prema pisanju i rodni grad na najbolji način. Najnoviji roman ‘’Dok svetac bdi’’ objavila je u 2022. godini.
Sagraditi zidine na ovolikom prostoru u vreme kada se svaki kamen ručno nosio, obrađivao i podizao na zid izgleda skoro nemoguće. Ipak, Smederevska tvrđava je najveća tvrđava u Evropi sagrađena u ravnici.
Tvrđava je sa pojavom topova i vatrenog oružja stradala iz borbe u borbu. Obnavljana je i opstajala. Najviše je stradala kao i samo naselje početkom Drugog svetskog rata kada je eksplodiralo skladište municije koje su Nemci smestili u tvrđavu.